Leptyna

Leptyna to hormon produkowany głównie przez komórki tkanki tłuszczowej (adipocyty). Nazywana jest „hormonem sytości”, ponieważ jej głównym zadaniem jest informowanie mózgu o stanie zapasów energetycznych organizmu. Działa jak precyzyjny wskaźnik paliwa.

Gdy zapasy tkanki tłuszczowej są wystarczające, jej komórki produkują leptynę, która z krwią dociera do podwzgórza w mózgu i wysyła sygnał: „Jesteśmy najedzeni, mamy dość energii. Możesz przestać jeść i zacząć spalać kalorie”. Skutkuje to zmniejszeniem apetytu i przyspieszeniem metabolizmu. Kiedy chudniemy i tkanki tłuszczowej ubywa, poziom leptyny spada, co jest dla mózgu sygnałem do zwiększenia apetytu i oszczędzania energii.

Problem pojawia się w przypadku zwiększającej się masy ciała, nadwagi i na dalszych etapach otyłości. U większości osób otyłych stężenie leptyny jest bardzo wysokie, ponieważ mają dużo tkanki tłuszczowej. Mimo to nie czują się syte. Dzieje się tak, ponieważ ich mózg staje się głuchy na sygnały wysyłane przez leptynę. Ten stan nazywamy opornością na leptynę (leptynoopornością). Mimo wysokiego poziomu hormonu, mózg zachowuje się, jakby organizm głodował, co napędza błędne koło przejadania się i dalszego przybierania na wadze.

Wykonanie badania stężenia leptyny warto rozważyć w bardzo specyficznych sytuacjach klinicznych, zazwyczaj w ramach pogłębionej diagnostyki endokrynologicznej. Nie jest to rutynowe badanie dla każdej osoby z nadwagą czy otyłością.

Badanie jest wskazane przy:

• Podejrzeniu wrodzonego niedoboru leptyny. Jest to niezwykle rzadka choroba genetyczna, która objawia się ciężką otyłością już we wczesnym dzieciństwie, połączoną z niepohamowanym, ciągłym uczuciem głodu.
• Diagnostyce różnicowej ciężkiej otyłości u dzieci, w celu wykluczenia rzadkich przyczyn genetycznych.
• Diagnostyce zaburzeń płodności i braku miesiączki, które mogą być związane z nieprawidłową masą ciała (zarówno w otyłości, jak i w anoreksji, gdzie leptyna jest bardzo niska).
• W ramach badań naukowych dotyczących mechanizmów otyłości, metabolizmu i zaburzeń odżywiania.

Badanie stężenia leptyny to test specjalistyczny, przeznaczony dla wąskiej grupy pacjentów. Polecane jest:

• Dzieciom z ciężką otyłością, która pojawiła się w pierwszych latach życia, i którym towarzyszy ciągłe, skrajne uczucie głodu.
• Pacjentom biorącym udział w badaniach naukowych nad otyłością i zaburzeniami metabolicznymi.
• W wybranych, skomplikowanych przypadkach diagnostyki zaburzeń odżywiania (np. anoreksji) i związanych z nimi zaburzeń płodności, na wyraźne zlecenie lekarza specjalisty w ramach poszerzenia obrazu klinicznego.

Jest to badanie o charakterze głównie diagnostycznym.

• W diagnostyce badanie wykonuje się zazwyczaj jednorazowo, aby ocenić wyjściowe stężenie hormonu i pomóc w ustaleniu przyczyny problemu.
• W niezwykle rzadkich przypadkach leczenia wrodzonego niedoboru leptyny, badanie może być powtarzane w celu dostosowania dawki leku. W innych sytuacjach klinicznych rzadko się je monitoruje.

• Bądź bezwzględnie na czczo. Od ostatniego posiłku musi upłynąć minimum 8 godzin, a optymalnie 12 godzin.
• Badanie wykonaj w godzinach porannych, najlepiej między 7:00 a 10:00. Stężenie leptyny podlega rytmowi dobowemu, z najwyższym poziomem w godzinach nocnych i porannych.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• W dniu poprzedzającym badanie unikaj intensywnego wysiłku fizycznego.
• Postaraj się dobrze wyspać. Niedobór snu i zmęczenie mogą istotnie wpłynąć na stężenie leptyny.

Stężenie leptyny we krwi jest dynamiczne i zależy od wielu czynników.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Ilość tkanki tłuszczowej to główny czynnik determinujący stężenie – im więcej tkanki tłuszczowej, tym wyższa leptyna.
  • •
    Najwyższe stężenie w nocy i wczesnym rankiem.
  • •
    Niedobór snu obniża stężenie leptyny (co zwiększa apetyt).
  • •
    Kobiety mają fizjologicznie wyższe stężenia niż mężczyźni przy tej samej masie tkanki tłuszczowej.
  • •
    Głodzenie powoduje gwałtowny spadek stężenia leptyny.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Otyłość prowadzi do wysokiego stężenia i leptynooporności.
  • •
    Przewlekły stres i podwyższony poziom kortyzolu mogą nasilać leptynooporność.
  • •
    Niedożywienie, anoreksja prowadzi do bardzo niskiego stężenia.
  • •
    Wrodzony niedobór leptyny (stężenie niewykrywalne).

Wynik badania leptyny musi być zawsze interpretowany w odniesieniu do masy ciała (BMI) i objawów pacjenta, w tym uczucia głodu i sytości.

• Podwyższone stężenie (hiperleptynemia) u osoby z nadwagą lub otyłością jest zjawiskiem spodziewanym i wskazuje na stan oporności na leptynę (leptynooporności). Oznacza to, że organizm produkuje duże ilości hormonu sytości, ale mózg przestał na niego prawidłowo reagować. Jest to potwierdzenie mechanizmu, który utrudnia odchudzanie i podtrzymuje błędne koło nadmiernego apetytu.
• Obniżone stężenie (hipoleptynemia), bardzo niskie lub niewykrywalne, u dziecka z ciężką otyłością i niepohamowanym apetytem jest silnym sygnałem, który może wskazywać na rzadki, wrodzony niedobór leptyny. Jest to jedyna sytuacja, w której leczenie substytucyjne rekombinowaną leptyną jest skuteczne.