Panel wątrobowy pełny (ANA1, AMA, ASMA, LKM) met. IIF

Pełny panel wątrobowy to specjalistyczne badanie z krwi, które ma na celu identyfikację autoprzeciwciał – białek układu odpornościowego, które omyłkowo atakują komórki własnego organizmu. W tym przypadku celem ataku są struktury komórek wątroby (hepatocytów) oraz małych wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych. Ten proces autoagresji prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego, a z czasem do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby, marskości i niewydolności.

Badanie, wykonywane złotym standardem – metodą immunofluorescencji pośredniej (IIF) – pozwala na jednoczesną ocenę czterech kluczowych grup autoprzeciwciał, z których każda jest charakterystyczna dla innej choroby:

• AMA (przeciwciała przeciwmitochondrialne) to główny i bardzo swoisty marker pierwotnego zapalenia dróg żółciowych (PBC). Ich obecność stwierdza się u ponad 90% chorych.
• ASMA (przeciwciała przeciwko mięśniom gładkim) to najbardziej charakterystyczny marker dla najczęstszej postaci autoimmunologicznego zapalenia wątroby – typu 1 (AIH-1). Są obecne u 87% pacjentów z AIH, często jako jedyny marker (33%) lub wraz z ANA (54%).
• ANA1 (przeciwciała przeciwjądrowe) mogą również występować w przebiegu AIH-1 (u około 15% pacjentów), częściej towarzyszą ASMA.
• LKM (przeciwciała przeciwko mikrosomom wątroby i nerek – anty-LKM-1) są uznawane za rzadki, ale istotny merker autoimmunologiczny rzadszej postaci choroby, czyli autoimmunologicznego zapalenia wątroby typu 2 (AIH-2), która dotyka głównie dzieci i młodych dorosłych. Wykrywa się je tylko u około 1% dorosłych pacjentów z AIH, u dzieci natomiast są częstsze. Ich występowanie nawet w niskich mianach u dzieci powinno skłaniać do poszerzonej diagnostyki i obserwacji.

Dzięki temu kompleksowemu panelowi lekarz może szybko i precyzyjnie ukierunkować diagnostykę w stronę konkretnej choroby autoimmunologicznej wątroby.

Wykonanie pełnego panelu wątrobowego zaleca się, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że przyczyną problemów z wątrobą jest proces autoimmunologiczny.

Badanie jest wskazane w następujących sytuacjach:

• Przy niewyjaśnionych, przewlekle podwyższonych wynikach prób wątrobowych (ALT, AST), gdy wykluczono inne, częstsze przyczyny, takie jak wirusowe zapalenie wątroby (WZW B, C), alkohol, leki czy stłuszczenie wątroby.
• Przy zwiększonych stężeniach gammaglobulin lub całkowitego IgG bądź IgM.
• Gdy występują objawy, które mogą sugerować autoimmunologiczną chorobę wątroby:
• • •
    Przewlekłe zmęczenie, osłabienie, utrata apetytu.
  • •
    Bóle stawów i mięśni.
  • •
    Żółtaczka (zażółcenie skóry i białek oczu).
  • •
    Uporczywy świąd skóry (bardzo charakterystyczny dla PBC).
  • •
    Ból w prawym podżebrzu.
• U pacjentów z innymi, zdiagnozowanymi chorobami autoimmunologicznymi (np. chorobą Hashimoto, celiakią, reumatoidalnym zapaleniem stawów), u których pojawiają się nieprawidłowości w badaniach wątrobowych.

Badanie to jest kluczowym elementem diagnostyki hepatologicznej i reumatologicznej. Polecamy je w szczególności:

• Osobom z przewlekle podwyższonymi enzymami wątrobowymi (ALT, AST) oraz zwiększonych stężeniach immunoglobulin IgG bądź IgM, których przyczyna pozostaje nieznana.
• Pacjentom (głównie kobietom w średnim wieku) z objawami takimi jak uporczywe zmęczenie, świąd skóry i podwyższona aktywność fosfatazy zasadowej (ALP) i GGTP, co może sugerować pierwotne zapalenie dróg żółciowych (PBC).
• Dzieciom i młodym dorosłym z cechami ostrego lub przewlekłego zapalenia wątroby, w celu diagnostyki w kierunku autoimmunologicznego zapalenia wątroby.
• Osobom z innymi chorobami z autoagresji, u których wystąpiły problemy z wątrobą.

Panel ten ma charakter głównie diagnostyczny, przesiewowy.

• Badanie wykonuje się jednorazowo, jako zalecane badanie skryningowe (badanie pierwszego rzutu), aby ustalić obecność i rodzaj autoprzeciwciał. Pozwala to na zastosowanie odpowiedniego dalszego podejścia diagnostycznego.
• Niskie miana, np. ASMA, występują w wirusowych oraz polekowych zapaleniach wątroby, poalkoholowej marskości wątroby, niedrożności dróg żółciowych, a także w przebiegu tocznia trzewnego i u około 2% osób bez objawów chorobowych. Dlatego w wątpliwych przypadkach warto powtórzyć to konkretne badanie po 2-3 miesiącach.

Przygotowanie do badania jest bardzo proste.

• Badanie nie wymaga bycia na czczo. Natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej", czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Krew można pobrać o dowolnej porze dnia.

Wynik badania odzwierciedla stan układu odpornościowego.

• Obecność konkretnej choroby jest głównym czynnikiem determinującym wynik. Niektóre przeciwciała pojawiają się również w innych schorzeniach (nie tylko wątroby) o podłożu autoimmunizacyjnym (ANA), bądź w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby typu C lub w polekowych zapaleniach wątroby (LKM).
• Niskie miana niektórych przeciwciał (zwłaszcza ANA) mogą występować przejściowo w trakcie infekcji wirusowych lub u niewielkiego odsetka osób zdrowych.
• Skuteczne leczenie może prowadzić do obniżenia stężenia (miana) autoprzeciwciał.

Wynik dodatni dla poszczególnych przeciwciał z panelu jest silną wskazówką naprowadzającą na konkretną diagnozę.

• Dodatni wynik przeciwciał AMA u pacjenta z objawami cholestazy (podwyższone ALP i GGTP) jest bardzo swoisty dla pierwotnego zapalenia dróg żółciowych (PBC) i stanowi jedno z głównych kryteriów rozpoznania tej choroby.
• Dodatni wynik przeciwciał ASMA i/lub ANA w połączeniu z obecnymi przeciwciałami anty- SLA/LP), podwyższonymi ALT/AST i wysokim poziomem immunoglobulin IgG, wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo autoimmunologicznego zapalenia wątroby typu 1 (AIH-1).
• Dodatni wynik przeciwciał LKM jest jednym z dwóch markerów autoimmunologicznego zapalenia wątroby typu 2 (AIH-2), które występuje głównie u dzieci i młodych dorosłych.
• Wynik ujemny dla wszystkich przeciwciał czyni diagnozę autoimmunologicznej choroby wątroby znacznie mniej prawdopodobną, choć nie wyklucza jej w 100% (istnieją rzadkie, tzw. seronegatywne postacie tych chorób).