Kalprotektyna w kale

Kalprotektyna to białko, które w dużych ilościach występuje wewnątrz neutrofili – komórek układu odpornościowego odgrywających kluczową rolę w zwalczaniu stanów zapalnych. Gdy w przewodzie pokarmowym, a zwłaszcza w jelitach, toczy się proces zapalny, neutrofile masowo migrują do błony śluzowej jelita. Tam, w miejscu walki, uwalniają swoją zawartość, w tym kalprotekynę, która następnie przechodzi do stolca.

Stężenie kalprotektyny w kale jest więc bezpośrednio proporcjonalne do nasilenia stanu zapalnego w jelitach. To czyni ją niezwykle cennym, czułym i nieinwazyjnym markerem, który pozwala zajrzeć do wnętrza jelita bez konieczności wykonywania badań endoskopowych.

Jej najważniejszą rolą jest pomoc w odróżnieniu nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD), takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, od zaburzeń czynnościowych, takich jak zespół jelita drażliwego (IBS). W IBD w jelitach toczy się organiczny stan zapalny (stężenie kalprotektyny jest wysokie), podczas gdy w IBS przyczyna dolegliwości jest inna, a stanu zapalnego nie ma (stężenie kalprotektyny jest niskie).

Wykonanie badania kalprotektyny w kale zaleca się przede wszystkim w diagnostyce różnicowej przewlekłych dolegliwości brzusznych.

Warto rozważyć badanie, jeśli doświadczasz objawów takich jak:

• Przewlekła biegunka (trwająca ponad 4 tygodnie), zwłaszcza z domieszką krwi lub śluzu.
• Nawracające bóle brzucha i skurcze.
• Niezamierzona utrata masy ciała.
• Gorączka i ogólne osłabienie towarzyszące problemom jelitowym.
• Zmiany okołoodbytnicze, takie jak przetoki lub ropnie.

Inne ważne wskazania to:

• Różnicowanie IBD i IBS to kluczowe zastosowanie. U pacjenta z przewlekłym bólem brzucha i biegunką, niski wynik kalprotektyny silnie przemawia za zespołem jelita drażliwego, co pozwala uniknąć niepotrzebnej i inwazyjnej kolonoskopii. Wynik wysoki jest natomiast silnym wskazaniem do jej wykonania.
• Monitorowanie aktywności choroby u pacjentów ze zdiagnozowanym IBD. Stężenie kalprotektyny koreluje ze stopniem zapalenia, co pozwala ocenić skuteczność leczenia i przewidzieć ryzyko nawrotu.
• U małych dzieci w celu różnicowania biegunek (ostre i przewlekłe), bólu brzucha o niejasnej etiologii, podejrzenia nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD) lub w celu monitorowania aktywności zapalnej u dzieci z już rozpoznanym IBD.

Badanie to jest potężnym narzędziem w rękach gastroenterologów, ale może być też cenną wskazówką dla pacjentów i lekarzy rodzinnych. Polecane jest:

• Osobom z przewlekłymi bólami brzucha i biegunką, w celu wstępnej oceny, czy przyczyną dolegliwości jest stan zapalny.
• Pacjentom, u których podejrzewa się nieswoistą chorobę zapalną jelit (IBD).
• Osobom ze zdiagnozowaną chorobą Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, w celu nieinwazyjnego monitorowania aktywności choroby.
• Pacjentom, u których objawy sugerują zespół jelita drażliwego (IBS), w celu obiektywnego wykluczenia tła zapalnego.
• Rodzicom małych dzieci w celu ustalenia etiologii biegunki.
• Dzieciom z bólami brzucha i zaburzeniami wzrastania.

Częstotliwość badania kalprotektyny zależy od jego celu.

• W diagnostyce zazwyczaj badanie wykonuje się jednorazowo, w odpowiedzi na występujące objawy, aby ocenić, czy w jelitach obecny jest stan zapalny.
• W monitorowaniu leczenia IBD lekarz gastroenterolog może zlecać badanie regularnie, np. co 3-6 miesięcy, aby oceniać odpowiedź na leczenie i dostosowywać terapię. Stabilny, niski wynik świadczy o remisji choroby, podczas gdy jego wzrost może z wyprzedzeniem sygnalizować nadchodzące zaostrzenie.

Przygotowanie do badania kalprotektyny jest proste, ale kluczowe jest prawidłowe pobranie próbki.

• Bycie na czczo nie jest wymagane.
• W większości przypadków specjalna dieta nie jest konieczna. Należy jednak na 2-3 dni przed badaniem unikać przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), takich jak ibuprofen, diklofenak czy naproksen (po konsultacji z lekarzem), ponieważ mogą one powodować podrażnienie jelit i fałszywie zawyżyć wynik.

• Szczelnie zamknięty i opisany (imię, nazwisko, data) pojemnik należy przygotować na wizytę i dostarczyć do laboratorium jak najszybciej, najlepiej w ciągu 2-3 godzin od pobrania. Jeśli jest to niemożliwe, a próbka kału została oddana wcześniej (np. wieczorem dnia poprzedniego) próbkę, możesz przechowywać w lodówce (w temperaturze 2-8°C) maksymalnie do 24 godzin. Nie zamrażaj próbki!

Istnieje kilka stanów, oprócz IBD, które mogą prowadzić do wzrostu stężenia kalprotektyny.

• Czynniki patologiczne:
• • •
    Nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD) to główna przyczyna wysokich wartości.
  • •
    Zakażenia żołądkowo-jelitowe bakteryjne (np. Salmonella, Campylobacter) i niektóre wirusowe.
  • •
    Nowotwory jelita grubego (rak, duże polipy).
  • •
    Choroba uchyłkowa jelit w fazie zapalnej.
  • •
    Marskość wątroby.
  • •
    Alergie pokarmowe (zwłaszcza u dzieci).
  • •
    Mukowiscydoza.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i inhibitory pompy protonowej (IPP) mogą powodować łagodny wzrost stężenia.

Wynik kalprotektyny jest podawany ilościowo i interpretowany na podstawie ustalonych punktów odcięcia.

• Wynik niski to wynik prawidłowy. Ma on bardzo wysoką ujemną wartość predykcyjną, co oznacza, że z ogromnym prawdopodobieństwem pozwala wykluczyć istotny stan zapalny w jelitach. U pacjenta z dolegliwościami brzusznymi, taki wynik silnie przemawia za diagnozą zaburzeń czynnościowych, jak zespół jelita drażliwego (IBS).
• Wynik graniczny lub lekko podwyższony to wynik niejednoznaczny. Może wskazywać na łagodny stan zapalny (np. po infekcji, w trakcie stosowania NLPZ) lub być wczesnym sygnałem IBD. Taki wynik często wymaga powtórzenia badania po kilku tygodniach lub dalszej obserwacji, o czym decyduje lekarz.
• Wynik wysoki wskazuje na aktywny, organiczny stan zapalny w jelitach. Jest to silny argument przemawiający za diagnozą nieswoistej choroby zapalnej jelit (IBD) i stanowi bezwzględne wskazanie do pilnego pogłębienia diagnostyki, przede wszystkim do wykonania kolonoskopii. Im wyższy wynik, tym zazwyczaj cięższy jest stan zapalny.