HE4

HE4 (ludzkie białko z komórek nabłonkowych najądrza, ang. Human Epididymis Protein 4) to białko, które w ostatnich latach zyskało ogromne znaczenie jako marker nowotworowy, przede wszystkim w diagnostyce raka jajnika. Jest ono produkowane w niewielkich ilościach przez niektóre komórki organizmu, ale jego stężenie może gwałtownie wzrosnąć w przypadku rozwoju nowotworu, zwłaszcza najczęstszych typów raka jajnika (surowiczego i endometrialnego).

Kluczową zaletą markera HE4 jest jego wysoka swoistość, przewyższająca tradycyjnie stosowany marker CA 125. Oznacza to, że jego stężenie znacznie rzadziej wzrasta w przebiegu łagodnych, nienowotworowych chorób ginekologicznych, takich jak endometrioza, torbiele czy mięśniaki macicy. Jest to szczególnie ważne u kobiet przed menopauzą, u których łagodne schorzenia często powodują fałszywie podwyższone wyniki CA 125.

Z tego powodu badanie HE4 jest najczęściej wykorzystywane nie jako samodzielny test, ale jako kluczowy składnik algorytmu ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm). Połączenie wyników HE4, CA 125 oraz informacji o statusie menopauzalnym pacjentki pozwala na znacznie dokładniejsze oszacowanie ryzyka, że wykryty guz jajnika ma charakter złośliwy.

Wykonanie badania HE4, najczęściej w ramach testu ROMA, zaleca się w ściśle określonej sytuacji klinicznej, jako element pogłębionej diagnostyki ginekologicznej.

Główne wskazania do badania:

• Diagnostyka różnicowa guza w miednicy mniejszej to podstawowe zastosowanie. U kobiety, u której w badaniu USG stwierdzono obecność guza lub torbieli jajnika, badanie HE4 (wraz z CA 125) pomaga ocenić statystyczne prawdopodobieństwo, czy zmiana jest łagodna, czy złośliwa.
• Planowanie leczenia operacyjnego. Wynik testu ROMA, którego składnikiem jest HE4, pomaga lekarzowi w podjęciu kluczowej decyzji. Wysokie ryzyko jest sygnałem, że pacjentka powinna być operowana w specjalistycznym ośrodku onkologii ginekologicznej.
• Monitorowanie leczenia raka jajnika. U pacjentek, u których przed leczeniem stwierdzono podwyższone stężenie HE4, badanie to może być wykorzystywane do oceny odpowiedzi na terapię i wczesnego wykrywania wznowy choroby.

Badanie to jest przeznaczone dla kobiet w trakcie diagnostyki zmian w obrębie miednicy mniejszej.

Polecane jest:

• Kobietom, u których w badaniu USG wykryto guz jajnika, w celu precyzyjnej, przedoperacyjnej oceny ryzyka raka (najlepiej w ramach testu ROMA).
• Kobietom przed menopauzą z guzem jajnika, u których swoistość HE4 jest szczególnie wysoka w porównaniu do często fałszywie podwyższonego CA 125.
• Pacjentkom ze zdiagnozowanym rakiem jajnika, u których stężenie HE4 było podwyższone w momencie diagnozy, w celu ewentualnego monitorowania leczenia.

Częstotliwość badania zależy od celu jego wykonania.

• W diagnostyce badanie wykonuje się zazwyczaj jednorazowo, jako część przedoperacyjnej oceny ryzyka.
• Jeśli HE4 jest wykorzystywany w celu monitorowaniu leczenia, częstotliwość i zasadność ustala lekarz onkolog, podobnie jak dla markera CA 125 (np. co kilka miesięcy w pierwszych latach po leczeniu).

Przygotowanie do badania jest bardzo proste.

• Badanie nie wymaga bycia na czczo. Natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej", czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Krew można pobrać o dowolnej porze dnia.

Na stężenie HE4, oprócz raka jajnika, może wpływać kilka innych stanów.

• Choroby nowotworowe:
• • •
    Rak jajnika (zwłaszcza typ surowiczy i endometrialny).
  • •
    Rak endometrium (trzonu macicy), rak płuca.
• Choroby nienowotworowe:
• • •
    Przewlekła choroba nerek to najważniejsza nienowotworowa przyczyna podwyższonego stężenia HE4, ponieważ jest on usuwany z organizmu przez nerki. Niewydolność nerek prowadzi do fałszywie wysokich wyników.
  • •
    Rzadziej łagodne choroby wątroby.
• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Stężenie HE4 naturalnie wzrasta z wiekiem.
  • •
    Palenie papierosów może nieznacznie podwyższać stężenie.

Wynik badania HE4 jest zawsze interpretowany w szerszym kontekście, najczęściej jako składowa algorytmu ROMA.

• U kobiety, u której stwierdzono guz jajnika, podwyższone stężenie HE4 (zwłaszcza przy jednoczesnym wzroście CA 125) zwiększa statystyczne prawdopodobieństwo, że guz ma charakter złośliwy. Jest to bardzo ważny sygnał dla lekarza, aby skierować pacjentkę na leczenie do wyspecjalizowanego ośrodka onkologii ginekologicznej. Należy jednak zawsze brać pod uwagę funkcję nerek pacjentki, ponieważ ich niewydolność może być przyczyną wysokiego stężenia.
• Niskie stężenie HE4 (zwłaszcza przy niskim CA 125, co daje niski wynik w teście ROMA) zmniejsza prawdopodobieństwo złośliwego charakteru guza, silnie sugerując zmianę łagodną. Nie jest to jednak stuprocentowa gwarancja i nie zwalnia z dalszej czujności i obserwacji zaleconej przez lekarza.