GGTP

Badanie GGTP (gamma-glutamylotranspeptydazy lub gamma-glutamylotransferazy) to pomiar aktywności we krwi enzymu, który znajduje się w błonach komórkowych wielu tkanek, jednak jego największe stężenie występuje w wątrobie, drogach żółciowych i trzustce. GGTP odgrywa ważną rolę w transporcie aminokwasów oraz w metabolizmie glutationu – kluczowego antyoksydantu chroniącego komórki przed uszkodzeniem.

Choć enzym ten jest obecny w różnych częściach ciała, jego aktywność we krwi pochodzi niemal wyłącznie z układu wątrobowo-żółciowego. Z tego powodu badanie GGTP jest jednym z najczulszych laboratoryjnych wskaźników, które mogą sugerować chorobę wątroby lub dróg żółciowych. Jest niezwykle wrażliwe na wszelkie procesy uszkadzające komórki wątroby (hepatocyty) oraz na stany prowadzące do zastoju żółci, czyli cholestazy.

Nagły wzrost aktywności GGTP we krwi jest sygnałem alarmowym, który wskazuje, że komórki wątroby lub dróg żółciowych ulegają uszkodzeniu i uwalniają enzym do krwiobiegu. Badanie to jest nieodłącznym elementem panelu badań wątrobowych, obok ALT, AST, ALP i bilirubiny.

Badanie aktywności GGTP jest zlecane w celu oceny funkcji wątroby i dróg żółciowych, zwłaszcza gdy inne wyniki badań (np. podwyższona fosfataza zasadowa – ALP) lub objawy pacjenta sugerują problem w tym obszarze.

Warto wykonać badanie, jeśli obserwujesz u siebie:

• Objawy mogące wskazywać na uszkodzenie wątroby, jak ogólne osłabienie, zmęczenie, utratę apetytu, nudności, wymioty, ból w prawym podżebrzu.
• Objawy żółtaczki, czyli zażółcenie skóry i białek oczu, ciemny mocz, odbarwione stolce.
• Uporczywy świąd skóry, który często towarzyszy cholestazie (zastojowi żółci).
• W ramach diagnostyki przyczyn podwyższonej aktywności innego enzymu – fosfatazy zasadowej (ALP). Jeśli zarówno ALP, jak i GGTP są podwyższone, z dużym prawdopodobieństwem przyczyna leży w wątrobie lub drogach żółciowych. Jeśli podwyższone jest tylko ALP, problem dotyczy raczej kości.
• W celu oceny szkód spowodowanych przez alkohol i monitorowania abstynencji. GGTP jest bardzo czułym wskaźnikiem uszkodzenia wątroby związanego z alkoholem.

Badanie GGTP jest kluczowe w diagnostyce i monitorowaniu wielu schorzeń. Powinny je wykonać:

• Osoby regularnie spożywające alkohol. GGTP jest jednym z najwcześniejszych i najczulszych wskaźników uszkodzenia wątroby wywołanego przez alkohol. Regularna kontrola pozwala na wczesną interwencję, a u osób podejmujących leczenie – na monitorowanie skuteczności abstynencji.
• Osoby z podejrzeniem lub diagnozą chorób wątroby. Jest to podstawowe badanie w diagnostyce wirusowych zapaleń wątroby, autoimmunologicznych chorób wątroby, stłuszczenia wątroby (zarówno alkoholowego, jak i niealkoholowego) oraz marskości.
• Osoby z podejrzeniem chorób dróg żółciowych. Aktywność GGTP gwałtownie wzrasta w przypadku zablokowania odpływu żółci, np. przez kamień żółciowy (kamica przewodowa) lub guz.
• Pacjenci przyjmujący leki potencjalnie szkodliwe dla wątroby. Długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. przeciwpadaczkowych, hormonalnych, niektórych antybiotyków) może obciążać wątrobę. Monitorowanie GGTP pomaga w ocenie bezpieczeństwa terapii.
• Osoby z otyłością i zespołem metabolicznym. Pacjenci ci są w grupie ryzyka niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (NASH), w którym często obserwuje się podwyższoną aktywność GGTP.

Częstotliwość badania GGTP zależy od sytuacji klinicznej.

• Profilaktycznie badanie jest częścią panelu prób wątrobowych, które warto wykonywać raz w roku.
• Diagnostycznie wykonuje się je jednorazowo w celu ustalenia przyczyny objawów.

Przygotowanie do badania GGTP jest proste, ale kluczowe jest unikanie alkoholu.

• Na badanie należy zgłosić się na czczo, co najmniej 8 godzin po ostatnim posiłku.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Krew najlepiej pobrać w godzinach porannych (7:00-10:00).

Na aktywność GGTP we krwi, oprócz alkoholu i chorób wątroby, może wpływać wiele innych czynników.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Mężczyźni mają fizjologicznie nieco wyższe wartości GGTP niż kobiety. U obu płci aktywność enzymu może nieznacznie wzrastać z wiekiem.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Stany podwyższające stężenie to wszystkie choroby prowadzące do uszkodzenia komórek wątroby (zapalenia, stłuszczenie, marskość) lub zastoju żółci (kamica, nowotwory dróg żółciowych i trzustki), a także ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, niektóre choroby serca (zawał), cukrzyca, otyłość.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Leki mogące podwyższać stężenie to leki przeciwpadaczkowe (fenytoina, karbamazepina), barbiturany, niektóre leki przeciwdepresyjne, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), statyny, antybiotyki.

• Wzrost aktywności GGTP jest bardzo czułym, choć niespecyficznym sygnałem, wskazującym na problem w obrębie układu wątrobowo-żółciowego. Może sugerować:
• • •
    Cholestazę (zastój żółci). GGTP jest najczulszym enzymem wskazującym na ten stan. Jego aktywność wzrasta nawet przy niewielkich problemach z odpływem żółci.
  • •
    Uszkodzenie wątroby związane z alkoholem. Nawet umiarkowane, ale regularne picie alkoholu może prowadzić do wzrostu GGTP. Bardzo wysokie wartości są charakterystyczne dla alkoholowej choroby wątroby.
  • •
    Inne choroby wątroby, jak wirusowe zapalenie wątroby, stłuszczenie, marskość.
  • •
    Toksyczne lub polekowe uszkodzenie wątroby.
  • •
    Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), często związane z otyłością i cukrzycą.
• Niska lub prawidłowa aktywność GGTP zazwyczaj nie ma znaczenia klinicznego i nie jest powodem do niepokoju.