APTT

APTT, czyli czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (lub czas kaolinowo-kefalinowy), to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych oceniających funkcjonowanie układu krzepnięcia. W praktyce mierzy ono czas, wyrażony w sekundach, jaki jest potrzebny do powstania skrzepu w próbce osocza krwi po dodaniu do niej specjalnych odczynników.

Proces krzepnięcia krwi to skomplikowana kaskada reakcji, w której biorą udział liczne białka, nazywane czynnikami krzepnięcia. APTT ocenia sprawność tzw. wewnątrzpochodnej i wspólnej drogi aktywacji tego układu. Oznacza to, że badanie jest wrażliwe na niedobór lub nieprawidłowe działanie takich czynników krzepnięcia jak: XII, XI, IX, VIII, X, V, II (protrombina) oraz I (fibrynogen).

Jeśli w organizmie brakuje któregoś z tych białek lub jego funkcja jest zaburzona, czas potrzebny do powstania skrzepu wydłuża się, co znajduje odzwierciedlenie w wyniku APTT. Jest to niezwykle ważne badanie przesiewowe, które pozwala na ogólną ocenę części mechanizmów odpowiedzialnych za hamowanie krwawienia.

Wykonanie badania APTT jest zalecane w kilku kluczowych sytuacjach – zarówno w poszukiwaniu przyczyny niepokojących objawów, jak i w monitorowaniu leczenia czy przygotowaniu do operacji.

• Wskazania diagnostyczne:
• • •
    Jeśli masz skłonność do łatwego powstawania siniaków, doświadczasz częstych i trudnych do zatamowania krwawień z nosa lub dziąseł, obfitych miesiączek lub przedłużającego się krwawienia po drobnych urazach – badanie APTT pomoże w ocenie, czy przyczyna leży w zaburzeniach krzepnięcia.
  • •
    Diagnostyka w kierunku wrodzonych skaz krwotocznych, takich jak hemofilia A (niedobór czynnika VIII) czy hemofilia B (niedobór czynnika IX).
  • •
    Diagnostyka zespołu antyfosfolipidowego, który może być przyczyną nawracających poronień i zakrzepicy.
• Wskazania do monitorowania i oceny ryzyka:
• • •
    Monitorowanie leczenia heparyną niefrakcjonowaną to jedno z głównych zastosowań APTT. Heparyna to silny lek przeciwkrzepliwy stosowany w warunkach szpitalnych, a regularne pomiary APTT pozwalają na precyzyjne dostosowanie dawki.
  • •
    APTT, jako część koagulogramu, jest standardowym badaniem przed operacjami chirurgicznymi, pozwalającym ocenić ryzyko krwawienia śród- i pooperacyjnego razem z badaniem PT (INR).

Badanie APTT jest ważnym narzędziem diagnostycznym, które polecamy w szczególności:

• Osobom z objawami sugerującymi skazę krwotoczną, takimi jak samoistne siniaki, przedłużające się krwawienia czy wybroczyny na skórze.
• Pacjentom hospitalizowanym, leczonym dożylną heparyną niefrakcjonowaną, dla których regularny pomiar APTT jest kluczowy dla bezpieczeństwa terapii.
• Osobom przygotowywanym do operacji, zwłaszcza dużych zabiegów chirurgicznych, w celu oceny ryzyka krwawienia.
• Osobom, u których w rodzinie występowały dziedziczne choroby układu krzepnięcia, jak hemofilia.
• Kobietom z historią nawracających utrat ciąży, jako część diagnostyki w kierunku zespołu antyfosfolipidowego.
• Pacjentom z ciężkimi chorobami wątroby, ponieważ to właśnie wątroba produkuje większość czynników krzepnięcia.

Częstotliwość wykonywania badania APTT jest ściśle zależna od powodu, dla którego zostało zlecone.

• W celach diagnostycznych zazwyczaj badanie wykonuje się jednorazowo, jako test przesiewowy. W przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku, lekarz zleca dalsze, szczegółowe badania w celu ustalenia konkretnej przyczyny.
• Podczas monitorowania leczenia heparyną badanie może być powtarzane bardzo często, aż do momentu uzyskania stabilnego, terapeutycznego stężenia leku we krwi.
• Przed planowaną operacją badanie wykonuje się jednorazowo w ramach panelu badań przedoperacyjnych.

Przygotowanie do badania APTT nie jest skomplikowane, ale warto pamiętać o kilku zasadach, aby wynik był wiarygodny.

• Zaleca się, aby badanie przeprowadzić na czczo, po 8-12 godzinach od ostatniego posiłku. Pozwoli to uniknąć tzw. lipemii (zmętnienia osocza), która może zakłócać pomiar.
• Badanie można wykonać o dowolnej porze, jednak standardowo preferuje się godziny poranne, pomiędzy 7.00 a 10.00.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Leki – to bardzo ważne! Poinformuj lekarza zlecającego badanie oraz specjalistę medycznego o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach. Szczególnie istotne są leki wpływające na krzepnięcie, takie jak heparyna, acenokumarol, warfaryna, aspiryna czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen).
• Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego i stresu bezpośrednio przed badaniem.

Na wynik APTT może wpłynąć wiele czynników, dlatego tak ważna jest jego kompleksowa ocena przez lekarza.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Wysoki hematokryt (stosunek objętości czerwonych krwinek do objętości całej krwi) może technicznie wpłynąć na wynik.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Wrodzone niedobory czynników krzepnięcia, przede wszystkim hemofilia A (niedobór cz. VIII) i hemofilia B (niedobór cz. IX).
  • •
    Choroba von Willebranda (zwłaszcza typ ciężki).
  • •
    Nabyte niedobory czynników krzepnięcia, np. w przebiegu ciężkich chorób wątroby, niedoboru witaminy K lub w zespole rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (DIC).
  • •
    Obecność inhibitorów krzepnięcia, np. antykoagulantu toczniowego w zespole antyfosfolipidowym.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Heparyna niefrakcjonowana jest najsilniejszym lekiem wydłużającym APTT.
  • •
    Inne leki przeciwkrzepliwe, takie jak bezpośrednie inhibitory trombiny (dabigatran) lub czynnika Xa (rywaroksaban, apiksaban).
  • •
    Doustne antykoagulanty (antagoniści witaminy K) w dużych dawkach.
• Błędy przedanalityczne:
• • •
    Nieprawidłowe pobranie krwi (niewłaściwa proporcja krwi do antykoagulantu w probówce, zbyt energiczne mieszanie), zbyt długo zaciśnięta staza oraz nieprawidłowa kolejnosć pobieranych probówek może znacząco zafałszować wynik.

Wynik APTT jest wskazówką, która wymaga interpretacji w kontekście innych badań, zwłaszcza PT (INR) i stanu klinicznego pacjenta.

• Wydłużony APTT to najczęstsza i najważniejsza klinicznie nieprawidłowość. Oznacza, że proces krzepnięcia w badanej próbce trwa dłużej niż powinien. Może to wskazywać na:
• • •
    Obecność wrodzonej skazy krwotocznej, takiej jak hemofilia.
  • •
    Niedobór czynników krzepnięcia z przyczyn nabytych, np. z powodu choroby wątroby.
  • •
    Celowe działanie leków przeciwkrzepliwych (monitorowanie leczenia heparyną).
  • •
    Obecność specyficznych przeciwciał (inhibitorów), które hamują działanie czynników krzepnięcia, jak ma to miejsce w zespole antyfosfolipidowym.
• Skrócony APTT ma mniejsze znaczenie diagnostyczne. Czasem może sugerować istnienie stanu nadkrzepliwości (zwiększonej tendencji do tworzenia zakrzepów), który może towarzyszyć rozległym stanom zapalnym czy chorobom nowotworowym. Często jednak jest wynikiem technicznym, związanym z trudnościami podczas pobierania krwi.