Wskaźnik insulinooporności HOMA-IR (insulina+glukoza)

Badanie polega na jednoczesnym pomiarze dwóch kluczowych parametrów z jednej próbki krwi pobranej na czczo: stężenia glukozy i stężenia insuliny. To właśnie te dwie wartości są podstawą do oceny gospodarki węglowodanowej.

Na ich podstawie oblicza się wskaźnik HOMA-IR (ang. Homeostatic Model Assessment for Insulin Resistance). Jest to model matematyczny, który próbuje oszacować, jak wrażliwe są komórki organizmu na działanie insuliny.

W praktyce klinicznej ocena stężenia glukozy (czy mieści się w zakresie normy, stanu przedcukrzycowego, czy cukrzycy) oraz insuliny (czy jej stężenie na czczo nie jest nieadekwatnie wysokie) to podstawowe i najważniejsze informacje dla lekarza i specjalisty medycznego.

Ocena stężenia glukozy i insuliny na czczo jest wskazana zawsze, gdy istnieje podejrzenie insulinooporności, która objawia się w bardzo podstępny i niespecyficzny sposób.

Warto wykonać badanie, jeśli obserwujesz u siebie:

• Ciągłe zmęczenie i senność, zwłaszcza po posiłkach bogatych w węglowodany (np. po obiedzie, słodyczach).
• Nagłe napady głodu i niepohamowaną ochotę na słodkie przekąski, często krótko po jedzeniu.
• Trudności z redukcją masy ciała pomimo stosowania diety i aktywności fizycznej.
• Tendencję do gromadzenia tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha (otyłość brzuszna).
• Problemy z koncentracją, pamięcią i uczucie „mgły mózgowej”.
• Zmiany skórne, takie jak rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans) – ciemne, aksamitne plamy, najczęściej na karku, pod pachami i w pachwinach.

Inne ważne wskazania to:

• Diagnostyka zespołu policystycznych jajników (PCOS).
• Metaboliczna stłuszczeniowa choroba wątroby (MASLD).
• Nadciśnienie tętnicze i nieprawidłowe wyniki cholesterolu.
• Obciążenie rodzinne cukrzycą typu 2.

Chociaż wskaźnik HOMA-IR nie jest formalnym narzędziem diagnostycznym, ocena stężenia glukozy i insuliny na czczo jest ważnym elementem profilaktyki chorób cywilizacyjnych. Badanie to polecamy w szczególności:

• Osobom z nadwagą lub otyłością, zwłaszcza z tzw. otyłością brzuszną.
• Kobietom z podejrzeniem lub zdiagnozowanym zespołem policystycznych jajników (PCOS), u których insulinooporność występuje bardzo często.
• Osobom prowadzącym siedzący tryb życia, których dieta obfituje w produkty przetworzone i cukry proste.
• Wszystkim, którzy obserwują u siebie objawy mogące wskazywać na insulinooporność.
• Pacjentom ze zdiagnozowanym stanem przedcukrzycowym, nadciśnieniem tętniczym lub zaburzeniami lipidowymi.
• Osobom, w których rodzinach występuje cukrzyca typu 2.
• Osobom, które mimo starań nie mogą schudnąć, aby ocenić, czy przyczyną nie są zaburzenia metaboliczne.

Częstotliwość oceny glukozy i insuliny zależy od celu – czy jest to wstępna diagnostyka, czy ocena postępów.

• Diagnostycznie badanie wykonuje się jednorazowo, aby ocenić wyjściowe stężenia glukozy i insuliny.
• W celu monitorowania postępów wyliczany wskaźnik HOMA-IR bywa przydatny w praktyce klinicznej. Nie służy on do stawiania diagnozy, ale może być narzędziem motywacyjnym. Jeśli po wdrożeniu zmian w diecie i stylu życia, po kilku miesiącach (np. 3-6) powtórzysz badanie, spadek wartości wskaźnika HOMA-IR może być sygnałem, że podjęte działania przynoszą skutek i poprawia się wrażliwość Twojego organizmu na insulinę.

• Bądź bezwzględnie na czczo. Oznacza to ścisły post przez 12-14 godzin przed badaniem. W tym czasie nie jedz, nie pij niczego poza wodą, nie żuj gumy ani nie pal papierosów.
• Rano przed badaniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Dzień przed badaniem zjedz lekką kolację, najpóźniej o godzinie 18:00-19:00.
• Badanie wykonaj wcześnie rano, najlepiej między 7:00 a 9:00.
• Na 24-48 godzin przed badaniem zrezygnuj z intensywnego wysiłku fizycznego.
• Przez 3 dni poprzedzające badanie stosuj swoją normalną, zbilansowaną dietę.
• Postaraj się dobrze wyspać i zrelaksować. Nie spożywaj alkoholu na co najmniej 24 godziny przed badaniem.

Na wartość stężeń glukozy i insuliny, a co za tym idzie na wskaźnik HOMA-IR, wpływają wszystkie czynniki oddziałujące na metabolizm.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Posiłek to najsilniejszy czynnik, dlatego badanie musi być wykonane na czczo.
  • •
    Stres zarówno fizyczny, jak i psychiczny, podnosi stężenie glukozy i insuliny.
  • •
    Wysiłek fizyczny, brak snu.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Otyłość, zespół policystycznych jajników (PCOS), zespół metaboliczny.
  • •
    Metaboliczna stłuszczeniowa choroba wątroby (MASLD).
  • •
    Ostre stany zapalne i infekcje.
  • •
    Zaburzenia hormonalne (np. nadmiar kortyzolu).
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Kortykosteroidy, doustne środki antykoncepcyjne, niektóre leki moczopędne.

Interpretacja wyników zawsze opiera się na analizie bezwzględnych wartości glukozy i insuliny. Wskaźnik HOMA-IR stanowi jedynie informację pomocniczą.

Najważniejsze dla lekarza i specjalisty medycznego jest stężenie glukozy na czczo, które pozwala ocenić, czy mieści się ono w normie, czy wskazuje na stan przedcukrzycowy lub cukrzycę. Drugim filarem jest stężenie insuliny na czczo. Wysoka insulina przy prawidłowej glukozie jest pierwszym, dyskretnym sygnałem, że trzustka musi pracować ciężej, aby utrzymać cukier w ryzach.

Wartość wskaźnika HOMA-IR, choć nie ma oficjalnie ustalonych norm diagnostycznych, może być dla lekarza wskazówką. Przyjmuje się w praktyce, że im wyższa jest jego wartość, tym większy stopień oporności tkanek na insulinę. Jest to sygnał, że organizm jest w stanie przewlekłego wysiłku metabolicznego, co znacząco zwiększa ryzyko rozwoju stanu przedcukrzycowego, cukrzycy typu 2 oraz chorób sercowo-naczyniowych w przyszłości.

Ocena tych parametrów i ewentualne wyliczenie wskaźnika HOMA-IR to narzędzia, które pomagają zidentyfikować problem na bardzo wczesnym etapie, dając ogromną szansę na skuteczną interwencję i uniknięcie poważnych chorób.