Trójglicerydy

Badanie stężenia trójglicerydów (TG), nazywanych też triacyloglicerolami, to pomiar we krwi poziomu głównego rodzaju tłuszczu, który stanowi podstawowy magazyn energii dla Twojego organizmu. Kiedy spożywasz posiłek, kalorie, które nie zostaną natychmiast zużyte, są przez wątrobę przekształcane właśnie w trójglicerydy i magazynowane w komórkach tłuszczowych.

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi rola trójglicerydów jako niezależnego czynnika ryzyka chorób sercowo-naczyniowych jest jeszcze silniej podkreślana. Już nie tylko „zły” cholesterol LDL, ale również lipoproteiny bogate w trójglicerydy (TRL) i ich pozostałości (remnanty) aktywnie uczestniczą w procesie tworzenia blaszki miażdżycowej. Oznacza to, że nawet jeśli Twój cholesterol LDL jest w normie, podwyższone stężenie trójglicerydów stanowi tzw. ryzyko resztkowe, które nadal zagraża Twojemu sercu i naczyniom.

Ponadto, bardzo wysokie stężenia trójglicerydów stwarzają bezpośrednie ryzyko wystąpienia ostrego zapalenia trzustki – bolesnej i potencjalnie śmiertelnej choroby. Dlatego precyzyjna ocena i kontrola poziomu TG jest dziś fundamentalnym elementem nowoczesnej profilaktyki kardiologicznej i lipidologicznej. Badanie to jest nieodłączną częścią pełnego profilu lipidowego (lipidogramu).

Badanie stężenia trójglicerydów jest kluczowym elementem profilaktyki i diagnostyki chorób metabolicznych i sercowo-naczyniowych. Wykonuje się je niemal zawsze jako część pełnego lipidogramu.

Zgodnie z aktualnymi zaleceniami, badanie to warto wykonywać:

• Profilaktycznie, jako część lipidogramu, u wszystkich dorosłych:
• • •
    U mężczyzn od 40. roku życia,
  • •
    U kobiet od 50. roku życia (lub po menopauzie).
• Wcześniej i regularnie, jeśli należysz do grupy podwyższonego ryzyka, tzn. jeśli:
• • •
    Masz nadwagę lub otyłość (zwłaszcza brzuszną).
  • •
    Prowadzisz siedzący tryb życia.
  • •
    Twoja dieta jest bogata w cukry proste, tłuszcze nasycone i alkohol.
  • •
    Chorujesz na cukrzycę typu 2 lub masz stan przedcukrzycowy.
  • •
    Masz nadciśnienie tętnicze.
  • •
    W Twojej rodzinie występowały choroby serca lub wysokie stężenia lipidów.
  • •
    Chorujesz na przewlekłą chorobę nerek lub niedoczynność tarczycy.
• Lekarz zleci badanie również w przypadku podejrzenia ostrego zapalenia trzustki, przy wystąpieniu nagłego, silnego bólu brzucha.

Kontrola stężenia trójglicerydów, obok cholesterolu, to fundament oceny zdrowia metabolicznego. Dlatego badanie polecamy:

• Każdej osobie dorosłej w ramach profilaktyki sercowo-naczyniowej. Wysokie trójglicerydy to ważny sygnał ostrzegawczy, który pozwala na wdrożenie zmian w stylu życia, zanim dojdzie do rozwoju miażdżycy.
• Osobom z otyłością, cukrzycą i zespołem metabolicznym. W tej grupie pacjentów hipertriglicerydemia jest niezwykle powszechna i stanowi kluczowy element zwiększonego ryzyka zawału serca i udaru mózgu.
• Osobom regularnie spożywającym alkohol. Alkohol jest metabolizowany w wątrobie w sposób, który znacząco nasila produkcję trójglicerydów.
• Osobom, których dieta obfituje w cukry proste i przetworzoną żywność. Nadmiar cukrów i fruktozy (np. ze słodzonych napojów, słodyczy) jest przez wątrobę efektywnie przekształcany w trójglicerydy.
• Pacjentom po przebytym ostrym zapaleniu trzustki. Kontrola stężenia TG jest ważna w profilaktyce nawrotów choroby.

Częstotliwość kontroli stężenia trójglicerydów zależy od wyników i ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego.

• Profilaktycznie u osób zdrowych, z niskim ryzykiem zaleca się kontrolę w ramach lipidogramu co 3-5 lat.
• U osób z podwyższonym ryzykiem lub z wynikiem na granicy normy kontrola powinna odbywać się przynajmniej raz w roku.
• W trakcie leczenia hipertriglicerydemii (zmianą diety lub lekami) częstotliwość ustala lekarz. Pierwsza kontrola ma miejsce zwykle po kilku miesiącach od wdrożenia interwencji, a kolejne zależą od osiągniętych efektów.

Prawidłowe przygotowanie do badania stężenia trójglicerydów jest absolutnie kluczowe! Jest to parametr bardzo wrażliwy na spożyty posiłek.

• Badanie najlepiej wykonać na czczo. Przerwa od jedzenia i picia (poza wodą) powinna wynosić 12 godzin przed pobraniem krwi. Jednak rekomendacje dopuszczają badanie nie na czczo, wówczas warto zachować 2-3 godziny odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej", w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Krew należy pobrać w godzinach porannych (7:00-10:00).
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Należy całkowicie zrezygnować ze spożywania alkoholu na co najmniej 24-48 godzin przed badaniem. Alkohol znacząco podnosi poziom trójglicerydów.
• W dniu poprzedzającym badanie unikaj bardzo intensywnego wysiłku fizycznego.

Na stężenie trójglicerydów wpływa bardzo wiele czynników, głównie związanych ze stylem życia i stanem metabolicznym.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Dieta bogata w cukry proste, fruktozę, tłuszcze nasycone i alkohol znacząco podnosi poziom TG, dlatego jest głównym czynnikiem fizjologicznym.
  • •
    Stężenie TG naturalnie rośnie z wiekiem. Mężczyźni mają tendencję do wyższych wartości.
  • •
    Stężenie trójglicerydów fizjologicznie wzrasta w trakcie ciąży.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Stany podwyższające stężenie to otyłość, zespół metaboliczny, niewyrównana cukrzyca typu 2, niedoczynność tarczycy, przewlekła niewydolność nerek, zespół nerczycowy, niektóre choroby wątroby.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Leki mogące podwyższać stężenie to niektóre leki moczopędne (tiazydy), beta-blokery, estrogeny (doustne), glikokortykosteroidy, niektóre leki stosowane w terapii HIV, tamoksyfen.

Podwyższone stężenie trójglicerydów (hipertriglicerydemia) jest ważnym sygnałem wskazującym na zaburzenia metaboliczne. Wiąże się on ze:

• Zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy i jej powikłań, czyli zawału serca i udaru mózgu, nawet przy prawidłowym poziomie cholesterolu LDL. Jest to tzw. ryzyko resztkowe zależne od lipoprotein bogatych w trójglicerydy.
• Ryzykiem niealkoholowego stłuszczenia wątroby (MASLD).
• Ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2 lub może wskazywać na niedostateczną kontrolę.
• Bezpośrednim ryzykiem ostrego zapalenia trzustki, zwłaszcza gdy wartości przekraczają 500 mg/dl, a ryzyko to staje się bardzo wysokie przy wartościach > 880 mg/dl.