RF ilościowo

Badanie RF (czynnik reumatoidalny) służy do ilościowego oznaczenia we krwi białek - autoprzeciwciał przeciwglobulinowych zwanych czynnikiem reumatoidalnym. Autoprzeciwciała to białka produkowane przez układ odpornościowy, które omyłkowo atakują własne tkanki organizmu. W tym przypadku, RF jest skierowany przeciwko fragmentom innych, prawidłowych przeciwciał – immunoglobulin klasy G (IgG).

Połączenie czynnika reumatoidalnego z immunoglobulinami IgG prowadzi do tworzenia tzw. kompleksów immunologicznych. Kompleksy te mogą osadzać się w różnych tkankach, a zwłaszcza w błonie maziowej stawów, wywołując i podtrzymując przewlekły stan zapalny. Prowadzi to do bólu, obrzęku, a z czasem do niszczenia chrząstki i kości oraz powstawania deformacji stawowych.

Obecność czynnika reumatoidalnego we krwi jest jedną z cech charakterystycznych reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), choć może on czasami występować także w innych schorzeniach. Oznaczenie ilościowe pozwala na precyzyjne określenie stężenia (miana) tych autoprzeciwciał, co ma wartość diagnostyczną i prognostyczną.

Badanie czynnika reumatoidalnego zaleca się, gdy podejrzewa u pacjenta układową chorobę tkanki łącznej, przede wszystkim reumatoidalne zapalenie stawów.

Główne wskazania to objawy sugerujące RZS:

• Ból, obrzęk i tkliwość stawów, które występują symetrycznie (np. w obu nadgarstkach jednocześnie).
• Objawy dotyczą głównie małych stawów rąk (stawy śródręczno-paliczkowe, międzypaliczkowe bliższe) i stóp.
• Charakterystyczna sztywność poranna, czyli trudność w poruszaniu stawami po przebudzeniu, która utrzymuje się powyżej godziny.
• Objawy ogólne, takie jak przewlekłe zmęczenie, stan podgorączkowy, utrata apetytu lub niezamierzona utrata masy ciała.
• Obecność podskórnych guzków reumatoidalnych, najczęściej w okolicy łokci.

Inne wskazania:

• Diagnostyka różnicowa bólów i zapaleń stawów o niejasnej przyczynie.

Badanie RF jest kluczowym elementem diagnostyki reumatologicznej. Polecamy je w szczególności:

• Osobom odczuwającym ból i obrzęk wielu stawów, zwłaszcza jeśli objawy są symetryczne, dotyczą dłoni i stóp, a towarzyszy im przedłużająca się sztywność poranna.
• Pacjentom, u których lekarz rodzinny lub ortopeda podejrzewa reumatoidalne zapalenie stawów.

Rola czynnika RF w monitorowaniu choroby jest ograniczona.

• W diagnostyce zazwyczaj badanie wykonuje się jednorazowo w początkowej fazie diagnostyki. Stwierdzenie wysokiego stężenia (miana) RF na początku choroby może mieć znaczenie prognostyczne (wskazywać na potencjalnie cięższy przebieg RZS).

Przygotowanie do badania czynnika reumatoidalnego jest proste.

• Bycie na czczo nie jest koniecznie wymagane. Natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej" czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Badanie można wykonać o dowolnej porze dnia.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.

Obecność RF we krwi nie jest unikalna tylko dla jednej choroby.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Częstość występowania czynnika RF w niskich stężeniach rośnie z wiekiem. Może być on obecny nawet u 10% zdrowych osób po 65. roku życia.
• Choroby reumatyczne:
• • •
    Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). RF jest obecny u około 70-80% pacjentów.
  • •
    Zespół Sjögrena. RF jest obecny u ponad 75% pacjentów, często w bardzo wysokich mianach.
  • •
    Inne choroby autoimmunologiczne, jak toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa, mieszana choroba tkanki łącznej.
• Choroby niezwiązane z reumatologią:
• • •
    Przewlekłe infekcje, jak wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, gruźlica, kiła, bakteryjne zapalenie wsierdzia.
  • •
    Choroby nowotworowe, zwłaszcza układu krwiotwórczego.
  • •
    Przewlekłe choroby wątroby i płuc.

Wynik badania RF jest ważną wskazówką, ale nigdy nie powinien być interpretowany w oderwaniu od objawów klinicznych.

• Podwyższone stężenie (wynik dodatni) jest istotnym, ale nieswoistym sygnałem. Oznacza to, że nie jest on równoznaczny z diagnozą RZS.
• • •
    W połączeniu z typowymi objawami (symetryczne zapalenie małych stawów, długa sztywność poranna), obecność RF jest jednym z kluczowych kryteriów diagnostycznych reumatoidalnego zapalenia stawów.
  • •
    Może również silnie wskazywać na zespół Sjögrena lub inną układową chorobę tkanki łącznej.
  • •
    Należy pamiętać, że podwyższone stężenie RF może towarzyszyć wielu innym stanom chorobowym, a także występować u niewielkiego odsetka osób zdrowych.
• Wynik w zakresie referencyjnym (wynik ujemny) nie wyklucza reumatoidalnego zapalenia stawów. Około 20-30% pacjentów cierpiących na RZS nie ma obecnego czynnika RF we krwi – jest to tzw. seronegatywne RZS. W takich przypadkach kluczową rolę w diagnostyce odgrywa ocena objawów klinicznych oraz badanie bardziej swoistych przeciwciał, takich jak anty-CCP.