P/c. p. transglutaminazie tkankowej (anty-tGT) w kl. IgA met. CLIA

Badanie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA (anty-tTG IgA) to podstawowe i najważniejsze badanie z krwi, które pozwala na ocenę ryzyka celiakii.

Celiakia (nazywana też chorobą trzewną) to poważna, trwająca całe życie choroba autoimmunologiczna o podłożu genetycznym. To nie jest alergia ani zwykła nietolerancja. U osób chorych, spożycie glutenu – białka obecnego w pszenicy, życie i jęczmieniu – prowadzi do nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego. Atakuje on własne tkanki, a konkretnie transglutaminazę tkankową (tTG), enzym obecny m.in. w błonie śluzowej jelita cienkiego.

Ten autoagresywny atak prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego i stopniowego niszczenia kosmków jelitowych – małych wypustek odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych. W rezultacie dochodzi do poważnych zaburzeń wchłaniania, niedoborów pokarmowych i szeregu dolegliwości z całego organizmu.

Test anty-tTG IgA wykrywa obecność specyficznych autoprzeciwciał, które są produktem tej niszczycielskiej reakcji. Jest to obecnie pierwszy wybór w badaniach przesiewowych pod kątem celiakii u osób z prawidłowym poziomem IgA całkowitego.

Celiakia jest chorobą o wielu twarzach, a jej objawy mogą być bardzo zróżnicowane i nie zawsze kojarzone z jelitami.

Warto rozważyć badanie przy objawach "klasycznych" (jelitowych):

• Przewlekła biegunka lub luźne, tłuszczowe, cuchnące stolce.
• Przewlekłe bóle brzucha, wzdęcia, gazy.
• Utrata masy ciała lub (u dzieci) brak prawidłowego przybierania na wadze.

Oraz przy objawach nietypowych (pozajelitowych), które występują bardzo często:

• Niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza, która nie reaguje na standardową suplementację.
• Przewlekłe zmęczenie, osłabienie, „mgła mózgowa”.
• Nawracające afty w jamie ustnej, problemy ze szkliwem zębnym.
• Bóle kości, stawów, wczesna osteoporoza.
• Problemy neurologiczne (np. migreny, ataksja).
• Problemy skórne (choroba Duhringa).
• Zaburzenia płodności, nawracające poronienia.

Badanie jest również wskazane w grupach ryzyka (nawet bez objawów):

• Krewni pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) osób z celiakią.
• Pacjenci z innymi chorobami autoimmunologicznymi, zwłaszcza cukrzycą typu 1 i autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy (chorobą Hashimoto).
• Osoby z zespołem Downa, Turnera lub Williamsa.

Badanie anty-tTG IgA jest kluczowym krokiem w diagnostyce celiakii. Polecamy je w szczególności:

• Osobom z przewlekłymi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego.
• Pacjentom z niewyjaśnioną niedokrwistością z niedoboru żelaza.
• Osobom, w których najbliższej rodzinie zdiagnozowano celiakię.
• Pacjentom z cukrzycą typu 1 lub chorobą Hashimoto.
• Dzieciom, które nie rosną i nie rozwijają się prawidłowo.
• Kobietom diagnozowanym z powodu niepłodności lub nawracających poronień.
• Osobom z osteoporozą, która pojawiła się w młodym wieku.

Częstotliwość badania zależy od celu.

• W diagnostyce badanie wykonuje się jeden raz, aby potwierdzić lub wykluczyć podejrzenie celiakii.
• W monitorowaniu leczenia, u osób ze zdiagnozowaną celiakią, badanie można powtórzyć po minimum 6-12 miesiącach od rozpoczęcia ścisłej diety bezglutenowej. Spadek, a z czasem całkowity zanik przeciwciał, jest obiektywnym dowodem na to, że dieta jest przestrzegana i skuteczna, a jelita mają szansę na regenerację.

• Aby wynik był miarodajny, przed badaniem należy być na normalnej diecie, zawierającej gluten, przez minimum 6 tygodni. Oznacza to spożywanie co najmniej jednego posiłku z glutenem (np. kromki chleba, porcji makaronu) każdego dnia. Nie jest to warunek bezwzględnie konieczny, ale jest zalecane.
• Bycie na czczo nie jest wymagane. Natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej" czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Pora dnia dowolna. Badanie można wykonać o każdej porze.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.

Istnieją dwa główne czynniki, które mogą wpłynąć na wiarygodność wyniku badania:

• Dieta bezglutenowa. Przedwczesne odstawienie glutenu przed badaniem jest najczęstszą przyczyną wyniku fałszywie ujemnego.
• Selektywny niedobór immunoglobuliny A (IgA): Około 2-3% pacjentów z celiakią ma wrodzony niedobór całkowitej IgA. U takich osób badanie przeciwciał anty-tTG w klasie IgA zawsze da wynik ujemny, mimo trwającej choroby. Dlatego zawsze, razem z badaniem anty-tTG IgA, należy oznaczyć stężenie całkowitej IgA. Jeśli jest ono zbyt niskie, lekarz zleci oznaczenie przeciwciał w innej klasie (np. anty-tTG IgG lub anty-DGP IgG).

Wynik badania anty-tTG IgA jest bardzo ważną wskazówką diagnostyczną.

• Wynik dodatni (podwyższone stężenie) wskazuje na bardzo wysokie prawdopodobieństwo celiakii. Jest to silny sygnał, że objawy pacjenta są spowodowane autoimmunologiczną reakcją na gluten.

Zgodnie z najnowszymi kryteriami dla dzieci i młodzieży, u których stężenie anty-tTG IgA przekracza 10-krotnie górną granicę normy, a dodatkowo dodatni jest wynik drugiego, specyficznego przeciwciała przeciwko endomysium (EmA), można rozpoznać celiakię bez konieczności wykonywania biopsji jelita. U dorosłych, dodatni wynik jest wskazaniem do skierowania do gastroenterologa w celu wykonania gastroskopii z pobraniem wycinków z jelita cienkiego, co ostatecznie potwierdza diagnozę.

• Wynik ujemny (w zakresie referencyjnym). Jeśli badanie zostało wykonane u osoby będącej na diecie zawierającej gluten i niemającej niedoboru całkowitej IgA, ujemny wynik czyni diagnozę celiakii bardzo mało prawdopodobną.