Kał - badanie ogólne

Badanie ogólne kału to fundamentalne, nieinwazyjne badanie laboratoryjne, które dostarcza cennych informacji na temat funkcjonowania całego przewodu pokarmowego – od żołądka, przez trzustkę i wątrobę, aż po jelita. Jest to rodzaj „lustra”, w którym odbija się to, jak Twój organizm radzi sobie z procesem trawienia i wchłaniania składników odżywczych.

Analiza próbki stolca składa się z kilku kluczowych elementów:

• Ocena makroskopowa. Diagnosta laboratoryjny ocenia cechy widoczne gołym okiem, takie jak konsystencja (prawidłowa, luźna, twarda), barwa (która może się zmieniać pod wpływem diety, leków lub chorób) oraz obecność nieprawidłowych domieszek, np. śluzu, ropy czy widocznej krwi.
• Pod mikroskopem oceniana jest natomiast obecność niestrawionych resztek pokarmowych, takich jak włókna mięsne, skrobia czy krople tłuszczu. Ich nadmiar może wskazywać na zaburzenia trawienia lub wchłaniania.
• Obecność leukocytów (białych krwinek) sugeruje stan zapalny w jelitach.
• Obecność erytrocytów (czerwonych krwinek) świadczy o krwawieniu.
• Badania chemiczne obejmują ocenę odczynu (pH) kału.

Badanie ogólne kału jest wskazane zawsze wtedy, gdy występują niepokojące objawy ze strony przewodu pokarmowego, zwłaszcza te o charakterze przewlekłym.

Warto wykonać badanie, jeśli doświadczasz:

• Zmiany rytmu wypróżnień. Pojawienie się uporczywych biegunek, przewlekłych zaparć lub naprzemiennego występowania obu tych stanów.
• Zmiany w wyglądzie stolca. Zmiana koloru (np. stolce bardzo ciemne, czarne lub z drugiej strony odbarwione, jasne), konsystencji lub obecność widocznego śluzu, ropy lub krwi.
• Przewlekłych bólów brzucha, wzdęć, uczucia pełności, nadmiernego oddawania gazów.
• Niewyjaśnionej utraty masy ciała.
• Podejrzenia zaburzeń wchłaniania, objawiających się np. niedoborami pokarmowymi, anemią czy osłabieniem.
• Podejrzenia krwawienia z przewodu pokarmowego razem z badaniem kał – krew utajona (bez diety).

Badanie ogólne kału jest pomocne w diagnostyce u pacjentów w każdym wieku, od niemowląt po seniorów, zwłaszcza:

• Osób z przewlekłymi dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. To podstawowe badanie pozwalające na wstępną ocenę, czy przyczyną problemów są zaburzenia trawienia, stan zapalny czy inne nieprawidłowości.
• Osób z podejrzeniem chorób zapalnych jelit. Dlaczego? U pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego w kale często stwierdza się obecność leukocytów, erytrocytów i śluzu.
• Osób z podejrzeniem niewydolności trzustki. Obecność dużej ilości niestrawionego tłuszczu w kale (tzw. stolce tłuszczowe) jest charakterystycznym objawem upośledzonej produkcji enzymów trzustkowych.
• Pacjentów z niedokrwistością o niejasnej przyczynie. Badanie ogólne kału razem z badaniem krwi utajonej w kale pomaga ocenić, czy anemia nie jest spowodowana przewlekłą, niezauważalną utratą krwi z przewodu pokarmowego.
• Dzieci z bólami brzucha, biegunkami lub problemami z przybieraniem na wadze.

• Diagnostycznie zazwyczaj wykonuje się je jednorazowo w celu ustalenia przyczyny objawów ze strony układu pokarmowego.
• W niektórych chorobach przewlekłych lekarz może zlecić okresowe powtarzanie badania w celu oceny skuteczności leczenia.

Prawidłowe pobranie i przygotowanie próbki kału jest kluczowe dla wiarygodności wyniku!

• Zaopatrz się w aptece w specjalny, jednorazowy pojemnik na kał z łopatką.
• Oddaj kał do czystego, suchego naczynia (np. nocnika, basenu) lub na czysty papier. Bardzo ważne jest, aby próbka kału nie miała kontaktu z wodą, moczem ani detergentami z toalety, ponieważ może to zafałszować wynik.
• Za pomocą łopatki dołączonej do pojemnika, pobierz niewielką ilość kału (wielkości orzecha laskowego) z kilku różnych miejsc tej samej porcji stolca. Jeśli w kale widoczny jest śluz, ropa lub krew, należy pobrać próbkę również z tych miejsc.
• Szczelnie zamknij i opisz pojemnik. Materiał powinien trafić do laboratorium jak najszybciej, najlepiej w ciągu 2-4 godzin. Jeśli od momentu pobrania do wizyty czas będzie dłuższy, materiał możesz przechowywać w lodówce (w temperaturze 2-8°C) maksymalnie do 24 godzin – nie dotyczy to kału biegunkowego, dla któego czas od momentu pobrania do przeprowadzenia analizy jest bardzo kluczowy.
• Przed badaniem ogólnym kału zazwyczaj nie jest wymagana specjalna dieta.
• Pamiętaj o prawidłowym nawodnieniu organizmu w dniach poprzedzających badanie, ponieważ może to wpłynąć na konsystencję stolca.

• Dieta może wpływać na kolor, konsystencję i pH kału. Np. buraki zabarwiają stolec na czerwono, a dieta bogatobiałkowa obniża jego pH.
• Preparaty żelaza zabarwiają kał na czarno, a leki zobojętniające kwas solny mogą utrudniać trawienie białek. Antybiotyki mogą zaburzać skład flory jelitowej.
• W biegunkach w kale może pojawić się więcej niestrawionych resztek pokarmowych.
• Zanieczyszczenie moczem lub zbyt długie przechowywanie poza temperaturą lodówki może wpłynąć na wynik badania.

Nieprawidłowy wynik jest cenną wskazówką diagnostyczną, która może wskazywać na różne problemy w obrębie przewodu pokarmowego.

• Czarne, smoliste stolce mogą sugerować krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jasne, odbarwione stolce mogą wskazywać na problemy z odpływem żółci (cholestaza).
• Obecność śluzu lub ropy (leukocytów) wskazuje na stan zapalny w jelitach, np. w przebiegu infekcji bakteryjnej lub chorób zapalnych jelit.
• Nadmiar niestrawionych resztek pokarmowych:
• • •
    Krople tłuszczu (stolce tłuszczowe) mogą wskazywać na zaburzenia w wydzielaniu enzymów trzustkowych (niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki) lub na problemy z wchłanianiem tłuszczów.
  • •
    Włókna mięsne mogą sugerować niewydolność trzustki lub zbyt szybki pasaż jelitowy.