Mocznik w moczu

Badanie to polega na pomiarze całkowitej ilości mocznika wydalonej z moczem w ciągu 24 godzin. Mocznik jest głównym, końcowym produktem przemiany białek w naszym organizmie.

Kiedy spożywamy białko (np. z mięsa, nabiału, roślin strączkowych), jest ono trawione do aminokwasów. Nadmiar aminokwasów, który nie zostaje zużyty do budowy tkanek, trafia do wątroby. Tam, w skomplikowanym procesie zwanym cyklem mocznikowym, toksyczny amoniak jest przekształcany w znacznie mniej szkodliwy mocznik. Następnie mocznik z krwią transportowany jest do nerek, gdzie jest sprawnie filtrowany i usuwany z organizmu wraz z moczem.

Ilość mocznika wydalanego w ciągu doby zależy więc od dwóch głównych czynników:

• Ilości spożytego białka. Im więcej białka w diecie, tym więcej mocznika produkuje wątroba i wydalają nerki.
• Sprawności nerek. Zdrowe nerki bez problemu radzą sobie z usuwaniem mocznika z krwi.

Badanie to, wykonywane w ramach dobowej zbiórki moczu (DZM), pozwala na precyzyjną ocenę bilansu azotowego organizmu i jest ważnym elementem diagnostyki metabolicznej oraz nefrologicznej.

Wykonanie badania stężenia mocznika w dobowej zbiórce moczu zaleca się w sytuacjach, gdy konieczna jest szczegółowa ocena metabolizmu białek lub funkcji nerek.

Wskazania do badania:

• Ocena stanu metabolicznego i odżywienia. Badanie pozwala ocenić, czy podaż białka w diecie jest odpowiednia, czy też organizm znajduje się w stanie nadmiernego rozpadu własnych białek (katabolizmu), co może mieć miejsce w ciężkich chorobach, po urazach czy operacjach.
• Diagnostyka chorób nerek. W połączeniu z badaniem stężenia mocznika i kreatyniny we krwi, test ten pomaga w ocenie zdolności filtracyjnej i wydalniczej nerek.
• Diagnostyka chorób wątroby. W ciężkiej, zaawansowanej niewydolności wątroby, zdolność do produkcji mocznika może być znacznie upośledzona.
• Monitorowanie pacjentów wymagających żywienia klinicznego (pozajelitowego lub dojelitowego), w celu dostosowania składu mieszanek odżywczych.
• Ocena wpływu diety (np. wysokobiałkowej u sportowców lub niskobiałkowej w chorobach nerek) na organizm.

Badanie to jest specjalistycznym narzędziem diagnostycznym. Polecamy je w szczególności:

• Pacjentom z wysokimi stężeniami mocznika we krwi, po konsultacji z lekarzem.
• Pacjentom z podejrzeniem lub zdiagnozowaną ostrą, lub przewlekłą chorobą nerek.
• Osobom z zaawansowanymi, przewlekłymi chorobami wątroby, takimi jak marskość.
• Pacjentom w ciężkim stanie ogólnym, po rozległych operacjach, urazach, oparzeniach lub w trakcie ciężkich zakażeń (sepsy).
• Osobom stosującym specjalistyczne diety (wysokobiałkowe lub niskobiałkowe), w celu monitorowania ich efektów metabolicznych.
• Pacjentom żywionym dojelitowo lub pozajelitowo.

Jest to badanie o charakterze głównie diagnostycznym lub monitorującym w warunkach szpitalnych.

• Zazwyczaj badanie wykonuje się jednorazowo, aby ocenić wyjściowy stan metaboliczny pacjenta.
• W warunkach szpitalnych lub u pacjentów z chorobami przewlekłymi, częstotliwość badania ustala lekarz. Może być ono powtarzane w celu oceny zmian w metabolizmie białek w odpowiedzi na leczenie lub interwencję żywieniową.

Prawidłowe przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM) jest absolutnie kluczowe dla uzyskania wiarygodnego wyniku. Należy postępować ściśle według poniższej instrukcji.

Przygotowanie:

• W aptece zaopatrz się w specjalny, duży pojemnik (2-3 litry) z podziałką do zbierania moczu oraz mniejszy, jednorazowy pojemnik do przygotowania próbki do badania.
• W dniu poprzedzającym zbiórkę i w jej trakcie utrzymuj normalną dietę i przyjmuj standardową ilość płynów (ok. 1,5-2 litry), chyba że lekarz zaleci inaczej.
• Dzień przed rozpoczęciem badania i w trakcie trwania zbiórki nie pij alkoholu.

Instrukcja zbiórki krok po kroku:

• Zbiórkę rozpocznij rano, np. o godzinie 7:00.
• Pierwszą poranną porcję moczu w całości oddaj do toalety. Tego moczu NIE ZBIERAMY. Zanotuj dokładny czas rozpoczęcia zbiórki (np. 7:00).
• Każdą kolejną porcję moczu, w całości, oddawaj do przygotowanego dużego pojemnika. Pojemnik, szczelnie zamknięty, przez cały czas trwania zbiórki przechowuj w chłodnym i ciemnym miejscu (najlepiej w lodówce).
• Przed każdym oddaniem moczu staraj się zachować odpowiednie przygotowanie, które przeczytasz w sekcji „Jak przygotować się do badania?” w badaniu Mocz – badanie ogólne.
• Zbiórkę zakończ następnego dnia rano, o tej samej godzinie, o której ją rozpoczęto (w naszym przykładzie o 7:00).
• Poranną porcję moczu z godziny 7:00 następnego dnia oddaj w całości do pojemnika. To jest ostatnia zebrana próbka. Pamiętaj o prawidłowym przygotowaniu się do oddania moczu.
• Po zebraniu ostatniej porcji, dokładnie wymieszaj całą zawartość pojemnika, mieszając łyżką lub delikatnie mieszając cały płyn w zakręconym pojemniku. To ważny moment, pozwala na uzyskanie jak najbardziej reprezentatywnej próbki moczu do badania.
• Następnie zmierz i zapisz na kartce całkowitą objętość zebranego moczu przez 24h, odczytując wartość z podziałki na pojemniku.
• Z wymieszanego moczu odlej niewielką ilość (ok. 50-100 ml) do małego pojemnika na mocz.
• Mały pojemnik dokładnie opisz imieniem, nazwiskiem, datą rozpoczęcia dobowej zbiórki oraz informacją o całkowitej objętości dobowej zbiórki (w mililitrach).
• Pozostałą ilość moczu w dużym pojemniku możesz wylać do toalety, a pojemnik na mocz wyrzucić do śmieci.
• Do przyjazdu specjalisty mały pojemnik z moczem przechowuj w lodówce i pamiętaj, że próbka powinna trafić do laboratorium najszybciej jak to możliwe.

Na ilość wydalanego mocznika wpływa przede wszystkim dieta oraz stan nerek i wątroby:

• Spożycie białka jest głównym czynnikiem wpływającym na wynik. Dieta wysokobiałkowa znacznie zwiększa wydalanie mocznika, a dieta niskobiałkowa je obniża.
• Stany wzmożonego katabolizmu (rozpadu białek), takie jak gorączka, ciężkie infekcje, urazy, oparzenia, nadczynność tarczycy czy głodzenie, prowadzą do zwiększonego wydalania mocznika.
• Niewydolność nerek prowadzi do zmniejszenia wydalania mocznika z moczem (i wzrostu jego stężenia we krwi).
• Ciężka niewydolność wątroby upośledza produkcję mocznika, co skutkuje jego niskim wydalaniem.
• Pominięcie nawet jednej porcji moczu jest najczęstszą przyczyną fałszywie zaniżonego wyniku.

Wynik dobowego wydalania mocznika jest zawsze interpretowany w kontekście diety pacjenta oraz wyników badań krwi (mocznika i kreatyniny).

• Podwyższone wydalanie mocznika z moczem oznacza, że organizm pozbywa się dużej ilości mocznika. Najczęściej jest to zjawisko fizjologiczne, spowodowane dietą wysokobiałkową. Może również wskazywać na stan wzmożonego katabolizmu, czyli rozpadu białek ustrojowych, np. w przebiegu ciężkiej choroby, gorączki czy po urazie.
• Obniżone wydalanie mocznika z moczem wskazuje, że do moczu trafia mniej mocznika niż powinno. Przyczyny mogą być bardzo różne:
• • •
    Dieta niskobiałkowa, głodzenie lub niedożywienie.
  • •
    Ciężka, zaawansowana choroba wątroby: Wątroba, jako „fabryka”, nie jest w stanie przetworzyć wystarczającej ilości i przekształcić do mocznika.
  • •
    Niewydolność nerek. Nerki, jako filtr, nie są w stanie skutecznie usunąć wyprodukowanego mocznika z krwi. W tej sytuacji stężenie mocznika w moczu będzie niskie, ale jego stężenie we krwi – bardzo wysokie.
  • •
    Stany anaboliczne (budowy tkanek), np. w okresie wzrostu u dzieci lub w ciąży.