Mocz posiew (bad. bakter.)

Posiew moczu (badanie bakteriologiczne) to specjalistyczne badanie mikrobiologiczne, które ma na celu sprawdzenie, czy w Twoim moczu obecne są bakterie, a jeśli tak, to jakie konkretnie gatunki i w jakiej ilości. W przeciwieństwie do badania ogólnego moczu, które jedynie sugeruje możliwość infekcji (np. poprzez obecność leukocytów, azotynów czy w osadzie moczu obecnosć bakterii), posiew moczu daje szczegółową, jednoznaczną odpowiedź i jest złotym standardem w potwierdzaniu zakażenia układu moczowego (ZUM).

Badanie polega na posianiu próbki Twojego moczu na specjalne podłoża hodowlane (pożywki), które umożliwiają wzrost drobnoustrojów. Probówki z posianym moczem umieszcza się w cieplarce na 24-48 godzin. Jeśli w moczu znajdowały się bakterie, na pożywkach wyrosną ich kolonie. Następnie diagnosta laboratoryjny (mikrobiolog):

• Identyfikuje gatunek wyhodowanego drobnoustroju (najczęściej jest to pałeczka okrężnicy – Escherichia coli).
• Określa ilość bakterii w 1 mililitrze moczu (wyrażoną w jednostkach tworzących kolonię – CFU/ml). Pozwala to odróżnić rzeczywiste zakażenie od przypadkowego zanieczyszczenia próbki.
• Wykonuje antybiogram (jeśli wzrost drobnoustrojów jest miernie obfity lub obfity, decyzję o wykonaniu antybiogramu podejmuje diagnosta, uwzględniając dane kliniczne pacjenta) – jest to test, który sprawdza, na jakie antybiotyki wyhodowana bakteria jest wrażliwa, a na jakie oporna.

Dzięki posiewowi moczu lekarz otrzymuje kompletną informację, która pozwala na wdrożenie celowanej antybiotykoterapii, czyli leczenia skierowanego przeciwko konkretnemu patogenowi i skutecznego w jego zwalczaniu. To klucz do szybkiego powrotu do zdrowia i unikania narastania oporności bakterii na antybiotyki.

Badanie posiewu moczu zleca się przede wszystkim wtedy, gdy objawy lub wynik badania ogólnego moczu wskazują na zakażenie układu moczowego.

Wykonaj badanie, jeśli doświadczasz objawów, takich jak:

• Ból, pieczenie lub szczypanie podczas oddawania moczu (dysuria).
• Częsta potrzeba oddawania moczu, nawet niewielkich ilości (częstomocz).
• Nagłe, bolesne parcie na pęcherz.
• Ból w dole brzucha, w okolicy nadłonowej.
• Zmiana wyglądu lub zapachu moczu (mocz mętny, krwisty, o nieprzyjemnej woni).
• Gorączka, dreszcze, ból w okolicy lędźwiowej.

Posiew moczu jest również wskazany w sytuacjach takich jak:

• Nawracające zakażenia układu moczowego.
• Brak poprawy po standardowym leczeniu niecelowanym tzw. „w ciemno”.
• U kobiet w ciąży jako badanie przesiewowe w I trymestrze, ponieważ nawet bezobjawowa obecność bakterii w moczu (bakteriuria bezobjawowa) jest istotna w podjęciu decyzji o zastosowaniu leczenia.
• Przed niektórymi zabiegami urologicznymi.
• U małych dzieci, u których objawy ZUM mogą być niespecyficzne (gorączka, wymioty, rozdrażnienie).

Polecamy je w szczególności:

• Osobom z objawami zakażenia układu moczowego. To podstawowe badanie pozwalające na potwierdzenie infekcji i dobranie najskuteczniejszego leku.
• Kobietom w ciąży – jest to dla nich badanie obowiązkowe. Nieleczona bakteriuria bezobjawowa może bowiem prowadzić do poważnych powikłań, takich jak ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, poród przedwczesny czy niska masa urodzeniowa dziecka.
• Osobom z nawracającymi ZUM. Badanie umożliwia identyfikację szczepów bakterii i ocenę ich lekooporności, co jest kluczowe w planowaniu dalszego leczenia i profilaktyki.
• Dzieciom i seniorom. W tych grupach wiekowych objawy ZUM mogą być nietypowe, a infekcje mogą mieć cięższy przebieg. Dokładna diagnostyka jest niezwykle ważna.
• Pacjentom z wadami anatomicznymi układu moczowego lub po zabiegach urologicznych.

Częstotliwość zależy od sytuacji klinicznej.

• Diagnostycznie wykonuje się je jednorazowo przy wystąpieniu objawów.
• Lekarz może zlecić wykonanie kontrolnego posiewu moczu po zakończeniu antybiotykoterapii (zwykle po 7-14 dniach), aby upewnić się, że zakażenie zostało wyleczone.
• Przesiewowo w ciąży zaleca się wykonanie badania na początku, a w razie potrzeby również w kolejnych trymestrach.

Postępuj krok po kroku zgodnie z poniższą instrukcją:

• Zaopatrz się w aptece w specjalny, sterylny (jałowy) pojemnik na mocz na posiew. Nie dotykaj jego wewnętrznych ścianek ani wewnętrznej strony zakrętki.
• Pobierz próbkę rano. Do badania najlepiej nadaje się pierwszy mocz po nocnym spoczynku, ponieważ bakterie miały czas, aby się w nim namnożyć.
• Dokładnie umyj ręce wodą z mydłem.
• Dokładnie umyj wodą okolice ujścia cewki moczowej ciepłą wodą z mydłem (bez używania środków odkażających).
• W wypadku kobiet: rozchyl wargi sromowe i umyj okolice cewki od przodu do tyłu, aby uniknąć przeniesienia bakterii z okolicy odbytu. Osusz czystym, jednorazowym ręcznikiem.
• W wypadku mężczyzn: odciągnij napletek i dokładnie umyj żołądź. Osusz czystym, jednorazowym ręcznikiem.
• Pobierz środkowy strumień – to najważniejszy krok!
• Rozpocznij oddawanie moczu do toalety – ta pierwsza porcja wypłukuje bakterie bytujące w cewce moczowej.
• Nie przerywając strumienia, podstaw jałowy pojemnik i pobierz do niego próbkę (wystarczy napełnić go do ok. 1/3 wysokości).
• Końcową porcję moczu ponownie oddaj do toalety.
• Natychmiast po pobraniu szczelnie zamknij pojemnik, starając się nie dotykać jego wnętrza. Podpisz go imieniem, nazwiskiem, datą i godziną pobrania.
• Próbka powinna trafić do laboratorium najszybciej jak to możliwe. Najlepiej w ciągu 1-2 godzin. Jeśli to niemożliwe, próbkę można przechowywać w lodówce (w temperaturze 2-8°C) maksymalnie do 4 godzin.

• Prawidłowa technika pobrania to najważniejszy czynnik. Zanieczyszczenie próbki florą bakteryjną skóry lub okolic intymnych może prowadzić do fałszywie dodatniego wyniku.
• Badanie należy wykonać przed rozpoczęciem antybiotykoterapii lub co najmniej 5-7 dni (tydzień) po jej zakończeniu. Leki mogą hamować wzrost bakterii i prowadzić do fałszywie ujemnego wyniku.
• Zbyt długie przetrzymywanie moczu w temperaturze pokojowej sprzyja namnażaniu się bakterii, co może zawyżyć ich liczbę w wyniku.

Wynik posiewu moczu składa się z trzech części: nazwy wyhodowanego drobnoustroju, jego ilości oraz antybiogramu.

• Wynik ujemny oznacza, że w posianej próbce moczu nie zaobserwowano wzrostu bakterii lub ich liczba była bardzo mała (tzw. wzrost nieistotny klinicznie). Przy braku objawów i prawidłowo pobranej próbce, wynik ujemny z dużym prawdopodobieństwem pozwala wykluczyć zakażenie układu moczowego.
• Wynik dodatni oznacza, że w próbce wyhodowano bakterie w ilości wskazującej na zakażenie (tzw. miano znamienne bakteriurii).
• • •
    Za wynik istotny klinicznie, czyli wskazujący na rzeczywiste zakażenie, uważa się zazwyczaj wzrost ≥10⁵ CFU/ml (≥100 000 komórek w 1 ml moczu). W niektórych sytuacjach (np. u pacjentów z objawami) niższe wartości (np. ≥10³ CFU/ml) również mogą być uznane za istotne klinicznie.
  • •
    Najczęściej za zakażenia odpowiada pałeczka Escherichia coli. Inne częste patogeny to Klebsiella, Proteus, Enterococcus czy Staphylococcus.
  • •
    Antybiogram to tabela informująca, na które antybiotyki dana bakteria jest wrażliwa (W), średniowrażliwa (WZE) – szczep jest wrażliwy w przypadku zwiększonej ekspozycji drobnoustroju na antybiotyk, lub oporna (O). To kluczowa informacja dla lekarza.