Kwas moczowy w moczu

Badanie to polega na pomiarze całkowitej ilości kwasu moczowego wydalonej z moczem w ciągu 24 godzin. Kwas moczowy to końcowy produkt metabolizmu puryn – związków chemicznych, które są budulcem naszego DNA, a dostarczamy je z pożywieniem (głównie z mięsem, podrobami, owocami morza i produktami fermentacyjnymi i drożdżowymi).

W prawidłowych warunkach kwas moczowy jest filtrowany z krwi i usuwany z organizmu głównie przez nerki. Jego pomiar w dobowej zbiórce moczu (DZM) to kluczowe badanie pozwalające wyjaśnić podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi (hiperurykemię).

Istnieją dwie główne przyczyny:

• Organizm wytwarza zbyt dużo kwasu moczowego.
• Nerki nie usuwają go wystarczająco sprawnie.

Badanie dobowego wydalania kwasu moczowego z moczem pozwala zróżnicować te dwa mechanizmy, co ma bezpośredni wpływ na wybór odpowiedniej metody leczenia dny moczanowej. Jest to również podstawowe badanie w diagnostyce i profilaktyce moczanowej kamicy nerkowej.

Wykonanie badania stężenia kwasu moczowego w dobowej zbiórce moczu zaleca się w następujących sytuacjach:

• W diagnostyce przyczyn podwyższonego stężenia kwasu moczowego we krwi (hiperurykemii). To główne wskazanie. Wynik pomaga ustalić, czy pacjent jest „nadproducentem” kwasu moczowego, czy też jego nerki nie radzą sobie z jego wydalaniem.
• W diagnostyce nawracającej kamicy nerkowej badanie pozwala ocenić, czy pacjent ma skłonność do tworzenia kamieni moczanowych i czy wymaga specyficznego leczenia profilaktycznego.
• W monitorowaniu pacjentów z dną moczanową, aby ocenić ryzyko powikłań nerkowych.
• U pacjentów z chorobami nowotworowymi w trakcie chemioterapii, u których istnieje ryzyko tzw. zespołu lizy guza, prowadzącego do gwałtownej nadprodukcji kwasu moczowego.

Badanie to jest specjalistycznym narzędziem w diagnostyce zaburzeń metabolicznych. Polecamy je w szczególności:

• Pacjentom ze zwiększonym stężeniem kwasu moczowego we krwi, po konsultacji lekarskiej.
• Osobom ze zdiagnozowaną dną moczanową lub hiperurykemią, w celu ustalenia mechanizmu choroby i dobrania celowanego leczenia.
• Pacjentom, którzy cierpią na nawracające ataki kamicy nerkowej.
• Osobom, u których w rodzinie występowała dna moczanowa lub kamica moczanowa.
• Pacjentom onkologicznym w określonych sytuacjach klinicznych, na zlecenie lekarza prowadzącego.

Jest to badanie o charakterze głównie diagnostycznym.

• Zazwyczaj badanie wykonuje się jednorazowo, aby określić profil metaboliczny pacjenta.
• Lekarz może zlecić powtórzenie badania po wdrożeniu zmian w diecie lub leczeniu farmakologicznym, aby ocenić ich wpływ na dobowe wydalanie kwasu moczowego.

Prawidłowe przeprowadzenie dobowej zbiórki moczu (DZM) jest absolutnie kluczowe dla uzyskania wiarygodnego wyniku. Należy postępować ściśle według poniższej instrukcji.

Przygotowanie:

• W aptece zaopatrz się w specjalny, duży pojemnik (2-3 litry) z podziałką do zbierania moczu oraz mniejszy, jednorazowy pojemnik do przygotowania próbki do badania.
• W dniu poprzedzającym zbiórkę i w jej trakcie utrzymuj normalną dietę i przyjmuj standardową ilość płynów (ok. 1,5-2 litry), chyba że lekarz zaleci inaczej.
• Dzień przed rozpoczęciem badania i w trakcie trwania zbiórki nie pij alkoholu.

Instrukcja zbiórki krok po kroku:

• Zbiórkę rozpocznij rano, np. o godzinie 7:00.
• Pierwszą poranną porcję moczu w całości oddaj do toalety. Tego moczu NIE ZBIERAMY. Zanotuj dokładny czas rozpoczęcia zbiórki (np. 7:00).
• Każdą kolejną porcję moczu, w całości, oddawaj do przygotowanego dużego pojemnika. Pojemnik, szczelnie zamknięty, przez cały czas trwania zbiórki przechowuj w chłodnym i ciemnym miejscu (najlepiej w lodówce).
• Przed każdym oddaniem moczu staraj się zachować odpowiednie przygotowanie, które przeczytasz w sekcji „Jak przygotować się do badania?” w badaniu Mocz – badanie ogólne.
• Zbiórkę zakończ następnego dnia rano, o tej samej godzinie, o której ją rozpoczęto (w naszym przykładzie o 7:00).
• Poranną porcję moczu z godziny 7:00 następnego dnia oddaj w całości do pojemnika. To jest ostatnia zebrana próbka. Pamiętaj o prawidłowym przygotowaniu się do oddania moczu.
• Po zebraniu ostatniej porcji, dokładnie wymieszaj całą zawartość pojemnika, mieszając łyżką lub delikatnie mieszając cały płyn w zakręconym pojemniku. To ważny moment, pozwala na uzyskanie jak najbardziej reprezentatywnej próbki moczu do badania.
• Następnie zmierz i zapisz na kartce całkowitą objętość zebranego moczu przez 24h, odczytując wartość z podziałki na pojemniku.
• Z wymieszanego moczu odlej niewielką ilość (ok. 50-100 ml) do małego pojemnika na mocz.
• Mały pojemnik dokładnie opisz imieniem, nazwiskiem, datą rozpoczęcia dobowej zbiórki oraz informacją o całkowitej objętości dobowej zbiórki (w mililitrach).
• Pozostałą ilość moczu w dużym pojemniku możesz wylać do toalety, a pojemnik na mocz wyrzucić do śmieci.
• Do przyjazdu specjalisty mały pojemnik z moczem przechowuj w lodówce i pamiętaj, że próbka powinna trafić do laboratorium najszybciej jak to możliwe.

Na ilość wydalanego kwasu moczowego wpływa dieta, leki oraz ewentualne błędy w przeprowadzeniu zbiórki:

• Dieta bogata w puryny (czerwone mięso, podroby, owoce morza, wędliny) oraz alkohol (zwłaszcza piwo) zwiększają wydalanie kwasu moczowego.
• Wiele leków wpływa na stężenie kwasu moczowego. Poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach, zwłaszcza o lekach na dnę moczanową (allopurynol, febuksostat, probenecyd), lekach moczopędnych czy aspirynie.
• Intensywny wysiłek fizyczny może przejściowo zwiększyć wydalanie kwasu moczowego.

Wynik dobowego wydalania kwasu moczowego jest interpretowany w odniesieniu do stężenia kwasu moczowego we krwi.

• Podwyższone wydalanie z moczem (hiperurykozuria) oznacza, że organizm wydala nadmierne ilości kwasu moczowego. U osoby z wysokim stężeniem kwasu moczowego we krwi, taki wynik wskazuje na jego nadprodukcję. Może to być spowodowane dietą bogatą w puryny, uwarunkowaniami genetycznymi lub chorobami związanymi z szybkim rozpadem komórek (np. nowotwory, chemioterapia, łuszczyca). Nadmierne wydalanie kwasu moczowego z moczem jest głównym czynnikiem ryzyka tworzenia się kamieni nerkowych moczanowych.
• Obniżone wydalanie z moczem (hipourykozuria). U osoby z wysokim stężeniem kwasu moczowego we krwi, niski poziom jego wydalania z moczem wskazuje, że przyczyną problemu jest upośledzona eliminacja przez nerki. Jest to najczęstszy mechanizm prowadzący do rozwoju dny moczanowej. Może to wynikać z przewlekłej choroby nerek, stosowania niektórych leków lub predyspozycji genetycznych.