Insulina

Insulina to niezwykle ważny hormon produkowany przez komórki beta trzustki. Jej głównym zadaniem jest utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy (cukru) we krwi. Można ją porównać do klucza, który otwiera drzwi do komórek Twojego organizmu (głównie mięśni, wątroby i tkanki tłuszczowej), pozwalając glukozie dostać się do ich wnętrza. Tam glukoza jest zamieniana na energię niezbędną do życia lub magazynowana na później.

Kiedy zjadasz posiłek, stężenie glukozy we krwi rośnie, co jest sygnałem dla trzustki, aby uwolniła insulinę. Insulina „sprząta” nadmiar glukozy z krwiobiegu, utrzymując jej stężenie w bezpiecznym zakresie.

Czasem jednak komórki stają się „głuche” na sygnał wysyłany przez insulinę – ten stan nazywamy insulinoopornością. W odpowiedzi na to trzustka zaczyna produkować coraz więcej i więcej insuliny, próbując siłą „wepchnąć” glukozę do opornych komórek. Prowadzi to do hiperinsulinemii, czyli przewlekle podwyższonego stężenia insuliny we krwi. To prosta droga do rozwoju stanu przedcukrzycowego, cukrzycy typu 2 i innych chorób przewlekłych.

Warto wsłuchać się w sygnały, które wysyła Ci organizm. Wiele z nich może wskazywać na zaburzenia gospodarki insulinowej, które rozwijają się po cichu przez lata.

• Pomyśl o badaniu insuliny, jeśli obserwujesz u siebie objawy insulinooporności:
• • •
    Uczucie senności i spadek energii po posiłku, zwłaszcza bogatym w węglowodany (np. po słodkim deserze lub makaronie).
  • •
    Częste i silne napady głodu, zwłaszcza niepohamowana ochota na słodycze, pojawiające się krótko po jedzeniu.
  • •
    Problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała lub trudności w odchudzaniu mimo stosowania diety i ćwiczeń.
  • •
    Gromadzenie się tkanki tłuszczowej głównie w okolicy brzucha.
  • •
    Problemy z koncentracją, tzw. „mgła mózgowa”.
  • •
    Zmiany skórne, takie jak rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans) – ciemniejsze, aksamitne plamy pojawiające się najczęściej na karku, pod pachami lub w pachwinach.
• Badanie jest też wskazane przy podejrzeniu hipoglikemii (zbyt niskiego stężenia cukru). Towarzyszą jej:
• • •
    Drżenie rąk, zimne poty, niepokój, nagły, „wilczy” głód.
  • •
    Zawroty głowy, zaburzenia widzenia, splątanie. Objawy te mogą wskazywać na hipoglikemię reaktywną (spadek cukru po posiłku) lub, w rzadkich przypadkach, na obecność guza produkującego insulinę.
• Badanie insuliny wykonuje się również profilaktycznie u osób z grup ryzyka, m.in. z otyłością, nadciśnieniem tętniczym czy zespołem policystycznych jajników (PCOS).

Badanie insuliny to kluczowy element profilaktyki i diagnostyki chorób cywilizacyjnych. Szczególnie polecamy je:

• Osobom z nadwagą i otyłością. Nadmiar tkanki tłuszczowej, zwłaszcza brzusznej, jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju insulinooporności.
• Kobietom z zespołem policystycznych jajników (PCOS). Insulinooporność i hiperinsulinemia są bardzo częstym elementem tego zaburzenia hormonalnego i mogą nasilać jego objawy (np. problemy z cyklem miesiączkowym czy trądzik).
• Osobom, u których w rodzinie występowała cukrzyca typu 2. Predyspozycje genetyczne zwiększają ryzyko zaburzeń metabolicznych.
• Pacjentom ze zdiagnozowanym zespołem metabolicznym, na który składają się: otyłość brzuszna, nadciśnienie tętnicze, podwyższone stężenie trójglicerydów i niskie stężenie „dobrego” cholesterolu HDL.
• Osobom z nieprawidłowymi wynikami glukozy na czczo lub zdiagnozowaną nietolerancją glukozy (stanem przedcukrzycowym).
• Pacjentom ze stłuszczeniową chorobą wątroby, która jest silnie powiązana z insulinoopornością.
• Wszystkim, którzy obserwują u siebie objawy sugerujące insulinooporność lub hipoglikemię.

Częstotliwość badania insuliny zależy od celu – czy jest to jednorazowa diagnostyka, czy monitorowanie postępów leczenia.

• W celach diagnostycznych badanie wykonuje się jednorazowo, najczęściej razem z glukozą na czczo, co pozwala obliczyć wskaźnik HOMA-IR. Lekarz może również zlecić wykonanie tzw. krzywej insulinowej (w trakcie testu obciążenia glukozą, OGTT), aby zobaczyć, jak trzustka reaguje na dawkę cukru.
• Do monitorowania leczenia u osób, u których zdiagnozowano insulinooporność i które wdrożyły zmiany w stylu życia (dieta, aktywność fizyczna) lub leczenie farmakologiczne. Kontrolne badanie insuliny i glukozy zaleca się zazwyczaj po 3-6 miesiącach. Pozwala to ocenić skuteczność podjętych działań.
• Profilaktycznie. Tym bardziej jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka (np. z powodu otyłości), lekarz może zalecić kontrolne badanie nawet co roku.

• Bądź bezwzględnie na czczo. Oznacza to ścisły post przez 12-14 godzin przed badaniem. W tym czasie nie jedz, nie pij niczego poza wodą, nie żuj gumy ani nie pal papierosów.
• Ostatni posiłek zjedz dzień przed badaniem – lekką kolację, najpóźniej o godzinie 18:00-19:00.
• Zarezerwuj badanie wcześnie rano, najlepiej między 7:00 a 9:00.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody. Ułatwi to pobranie krwi.
• Na 24-48 godzin przed badaniem zrezygnuj z intensywnego wysiłku fizycznego. Trening wpływa na stężenie insuliny i glukozy.
• Przez 3 dni poprzedzające badanie stosuj swoją normalną, zbilansowaną dietę. Nie wprowadzaj żadnych drastycznych zmian (np. diety bardzo niskowęglowodanowej).
• Unikaj stresu i alkoholu. Postaraj się dobrze wyspać i zrelaksować. Nie spożywaj alkoholu na co najmniej 24 godziny przed badaniem.

Stężenie insuliny jest bardzo wrażliwe na wiele czynników, dlatego tak ważne jest rygorystyczne przygotowanie do badania.

• Czynniki fizjologiczne.
• • •
    Spożycie posiłku.
  • •
    Aktywność fizyczna uwrażliwia komórki na insulinę i obniża jej stężenie.
  • •
    Stres zarówno fizyczny, jak i psychiczny, może wpływać na stężenie insuliny poprzez wpływ innych hormonów (np. kortyzolu, adrenaliny).
  • •
    W ciąży fizjologicznie może dojść do rozwoju insulinooporności.
• Czynniki patologiczne.
• • •
    Insulinooporność, stan przedcukrzycowy, cukrzyca typu 2 (wczesna faza).
  • •
    Otyłość, zwłaszcza brzuszna.
  • •
    Zespół policystycznych jajników (PCOS).
  • •
    Guz trzustki produkujący insulinę (insulinoma).
  • •
    Choroby wątroby i nerek.
  • •
    Cukrzyca typu 1, w tym cukrzyca typu LADA, cukrzyca typu 2 (późna faza), prowadzą do niskich stężeń insuliny.
• Czynniki farmakologiczne.
• • •
    Leki podwyższające stężenie insuliny. Kortykosteroidy, doustne środki antykoncepcyjne, niektóre leki na nadciśnienie (tiazydowe leki moczopędne, beta-blokery).
  • •
    Leki obniżające stężenie insuliny, stosowane w leczeniu cukrzycy.

Wynik badania insuliny powinien być interpretowany razem z wynikiem glukozy z tej samej próbki krwi.

• Podwyższone stężenie insuliny (hiperinsulinemia)
  Wysokie stężenie insuliny na czczo najczęściej świadczy o insulinooporności. Oznacza to, że trzustka musi pracować ze zdwojoną siłą, aby utrzymać prawidłowe stężenie cukru we krwi. Jest to sygnał alarmowy i kluczowy element:
• • •
    Stanu przedcukrzycowego i wczesnej fazy cukrzycy typu 2.
  • •
    Zespołu metabolicznego.
  • •
    Zespołu policystycznych jajników (PCOS).
  • •
    Metabolicznej stłuszczeniowej choroby wątroby.
  • •
    Bardzo wysokie stężenia insuliny, zwłaszcza przy jednoczesnym niskim stężeniu glukozy, mogą wskazywać na rzadki nowotwór trzustki – guz insulinowy (insulinoma).
• Obniżone stężenie insuliny
  Niskie stężenie insuliny może być prawidłowe u osób bardzo szczupłych, aktywnych fizycznie i wrażliwych na insulinę. Jednak niskie stężenie insuliny przy jednoczesnym wysokim stężeniu glukozy jest alarmujące i wskazuje, że trzustka nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości tego hormonu. Taka sytuacja jest typowa dla:
• • •
    Cukrzycy typu 1, w tym cukrzyca typu LADA, w której układ odpornościowy niszczy komórki produkujące insulinę.
  • •
    Długotrwałej, zaawansowanej cukrzycy typu 2, w której komórki beta trzustki uległy „wyczerpaniu”.