HBs antygen

Antygen HBs (HBsAg, ang. Hepatitis B surface antigen) to białko obecne na powierzchni wirusa zapalenia wątroby typu B. Jego obecność we krwi jest bezpośrednim dowodem na to, że wirus znajduje się w organizmie, namnaża się i że osoba badana jest aktualnie zakażona.

Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) to poważny patogen, który atakuje komórki wątroby (hepatocyty), mogąc prowadzić do ostrego lub przewlekłego zapalenia. Przewlekłe zakażenie HBV, które przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo, znacząco zwiększa ryzyko rozwoju groźnych powikłań, takich jak marskość wątroby czy rak wątrobowokomórkowy.

Badanie HBsAg jest jednym z najczęściej wykonywanych testów w medycynie. Istnieje wiele sytuacji, w których jego wykonanie jest zalecane lub wręcz obowiązkowe.

Wskazania przesiewowe i obowiązkowe:

• Przed każdym planowanym zabiegiem chirurgicznym i wieloma procedurami medycznymi.
• U wszystkich kobiet w ciąży, aby ocenić ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko podczas porodu.
• Przed rozpoczęciem leczenia immunosupresyjnego, chemioterapii lub leczenia biologicznego, ponieważ osłabienie odporności może spowodować reaktywację wirusa.
• U dawców krwi, narządów, tkanek i nasienia.

Wskazania związane z ryzykiem zakażenia:

• Po kontakcie z krwią osoby potencjalnie zakażonej (np. zakłucie igłą).
• Po kontakcie seksualnym bez zabezpieczenia z osobą zakażoną HBV.
• Jeśli kiedykolwiek używałeś/aś narkotyków w iniekcjach, nawet jednorazowo.
• Jeśli wykonywałeś/aś tatuaż, piercing lub inne zabiegi kosmetyczne przy użyciu niesterylnego sprzętu.
• Jeśli mieszkasz z osobą zakażoną HBV.

Wskazania objawowe (mogą sugerować ostre WZW B):

• Złe samopoczucie, objawy grypopodobne, stany podgorączkowe.
• Bóle mięśni i stawów.
• Utrata apetytu, nudności.
• Żółtaczka (zażółcenie skóry i białek oczu), ciemna barwa moczu.

Ze względu na powszechność dróg zakażenia, badanie to jest rekomendowane szerokiej grupie osób. Szczególnie polecamy je:

• Wszystkim kobietom w ciąży i planującym potomstwo.
• Pacjentom przygotowującym się do operacji, hospitalizacji lub inwazyjnych badań diagnostycznych.
• Osobom, które nie były szczepione przeciwko WZW B lub nie są pewne swojego statusu uodpornienia.
• Pracownikom ochrony zdrowia i innych zawodów narażonych na kontakt z ludzką krwią.
• Osobom z podwyższonymi wynikami prób wątrobowych (ALT, AST) o nieznanej przyczynie.
• Partnerom seksualnym osób zakażonych HBV.
• Pacjentom zakażonym innymi wirusami, takimi jak HCV czy HIV.

Częstotliwość badania HBsAg zależy od celu jego wykonania.

• Przesiewowo zazwyczaj badanie wykonuje się jeden raz – przed ciążą, operacją czy w celu sprawdzenia swojego statusu serologicznego. Ujemny wynik u osoby nienarażonej na nowe zakażenia jest wystarczający.
• Po ryzykownej ekspozycji, w przypadku potencjalnego zakażenia bądź wystąpienia objawów, badanie należy wykonać po upływie tzw. okna diagnostycznego (HBsAg pojawia się we krwi zwykle od 4 do 12 tygodni po zakażeniu). Decyzję o zastosowaniu profilaktyki pookspozycyjnej oraz terminie badania podejmuje lekarz.
• W monitorowaniu, u pacjentów z rozpoznanym przewlekłym WZW B, badanie to oraz inne markery są powtarzane cyklicznie (np. co 6-12 miesięcy) w celu oceny aktywności zakażenia i skuteczności ewentualnego leczenia.

Przygotowanie do badania na obecność antygenu HBs jest bardzo proste.

• Bycie na czczo nie jest wymagane. Natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej" czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Badanie można wykonać o każdej porze.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Leki i styl życia nie mają wpływu na wynik badania.

Przygotowując się do badania antygen HBs warto znać kilka sytuacji, które mogą wpłynąć na jego wynik, przy czym nie istnieją w tym wypadku żadne czynniki fizjologiczne.

• Czynniki patologiczne:
• • •
    Okno diagnostyczne to okres od momentu zakażenia do pojawienia się antygenu HBs we krwi (4-12 tygodni). Badanie wykonane wcześniej, poza tym zakresem, albo za wcześnie może dać wynik fałszywie ujemny.
  • •
    Rzadkie mutacje wirusa HBV. W bardzo rzadkich przypadkach, zmienione formy wirusa mogą nie być rozpoznawane przez niektóre testy laboratoryjne.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Szczepionka przeciw WZW B. Jak wspomniano wyżej, szczepionka zawiera białko HBsAg, co może powodować przejściowy, fałszywie dodatni wynik do ok. 14 dni po szczepieniu.

Wynik badania HBsAg jest podawany jako reaktywny (dodatni) lub niereaktywny (ujemny) i ma jednoznaczne znaczenie kliniczne.

• Wynik niereaktywny (ujemny) oznacza, że w badanej próbce krwi nie stwierdzono obecności antygenu HBs. Zazwyczaj świadczy to o braku aktywnego zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B, jeśli badanie było wykonane w określonym czasie od ekspozycji. Należy jednak pamiętać, że wynik ten nie dostarcza informacji o przebyciu zakażenia w przeszłości ani o posiadanej odporności poszczepiennej (do tego celu służy badanie przeciwciał anty-HBs).
• Wynik reaktywny (dodatni) oznacza obecność antygenu HBs we krwi, co wskazuje na aktywne zakażenie wirusem WZW B (ostre lub przewlekłe). Oznacza to, że osoba jest nosicielem wirusa i może być źródłem zakażenia dla innych osób - co oczywiście wymaga potwierdzenia. Każdy dodatni wynik HBsAg jest wskazaniem do pilnej dalszej poszerzonej diagnostyki i oceny stanu wątroby.