ALT, ALAT (aminotransferaza alaninowa)

Badanie ALT (nazywane też ALAT) mierzy we krwi aktywność aminotransferazy alaninowej. Jest to enzym, który w zdrowym organizmie znajduje się przede wszystkim wewnątrz komórek wątroby, czyli hepatocytów. W zdecydowanie mniejszych ilościach występuje też w nerkach, sercu i mięśniach, jednak to właśnie wątroba jest jego głównym magazynem.

W komórkach wątroby ALT odgrywa ważną rolę w metabolizmie aminokwasów, czyli podstawowych budulców białek. Kiedy wątroba jest zdrowa, stężenie tego enzymu we krwi jest bardzo niskie.

Sytuacja zmienia się, gdy komórki wątroby ulegają uszkodzeniu. Niezależnie od przyczyny – czy jest to wirus, toksyna, alkohol czy nadmiar tłuszczu – ich błony komórkowe stają się nieszczelne. Wówczas ALT wycieka z uszkodzonych komórek wprost do krwiobiegu, co prowadzi do wzrostu jego stężenia we krwi.

Wykonanie badania ALT to prosty krok do kluczowych informacji o zdrowiu Twojej wątroby, zwłaszcza że wiele jej chorób rozwija się podstępnie, bez wyraźnych objawów. Dlatego tak ważna jest wczesna ocena kondycji wątroby.

• Wskazania objawowe (gdy organizm wysyła sygnały):
• • •
    Niewyjaśnione, przewlekłe zmęczenie i osłabienie, które nie mija po odpoczynku.
  • •
    Utrata apetytu, nudności lub uczucie pełności w brzuchu.
  • •
    Dyskomfort lub ból w prawym podżebrzu, czyli w okolicy, gdzie znajduje się wątroba.
  • •
    Zażółcenie skóry, białek oczu lub błon śluzowych (żółtaczka).
  • •
    Ciemny kolor moczu (przypominający mocną herbatę) lub jasne, odbarwione stolce.
  • •
    Wzdęcia lub obrzęki, zwłaszcza w okolicach kostek.
• Wskazania profilaktyczne i kontrolne:
• • •
    Jako część corocznego przeglądu zdrowia, najlepiej w ramach pakietu prób wątrobowych.
  • •
    Jeśli regularnie spożywasz alkohol lub masz nadwagę bądź otyłość.
  • •
    W trakcie i po zakończeniu leczenia farmakologicznego lekami, które mogą obciążać wątrobę (np. statyny, niektóre antybiotyki, leki przeciwgrzybicze, a nawet popularny paracetamol stosowany w nadmiarze).
  • •
    W celu monitorowania zdiagnozowanych chorób wątroby, takich jak wirusowe zapalenie wątroby (WZW B, WZW C) czy metaboliczne stłuszczenie wątroby (MASLD).

Badanie ALT jest polecane praktycznie każdemu dorosłemu w ramach profilaktyki. Istnieją jednak grupy osób, dla których regularna kontrola tego parametru jest szczególnie ważna.

• Każdy dorosły w ramach profilaktyki. Badanie ALT, jako część prób wątrobowych, powinno być wykonywane przynajmniej raz w roku, aby na wczesnym etapie ocenić kondycję wątroby i zauważyć ewentualne nieprawidłowości.
• Osoby z nadwagą lub otyłością są w grupie wysokiego ryzyka rozwoju metabolicznej stłuszczeniowej choroby wątroby (MASLD), której pierwszym sygnałem jest często właśnie podwyższone ALT.
• Osoby regularnie spożywające alkohol. Jest to toksyna, która bezpośrednio uszkadza komórki wątroby. Regularna kontrola ALT pozwala ocenić wpływ alkoholu na ten kluczowy organ.
• Pacjenci z cukrzycą i zespołem metabolicznym. Te schorzenia są ściśle powiązane z ryzykiem chorób wątroby, w tym stłuszczenia i stanu zapalnego.
• Osoby przyjmujące przewlekle leki. Wiele leków jest metabolizowanych w wątrobie, dlatego warto monitorować, jak sobie z tym radzi.
• Pacjenci ze zdiagnozowanym wirusowym zapaleniem wątroby (WZW typu B lub C) oraz osoby po kontakcie z wirusem, aby ocenić aktywność zakażenia.
• Osoby, u których w rodzinie występowały choroby wątroby, ze względu na możliwe predyspozycje genetyczne.

Częstotliwość badania ALT zależy od Twojego stanu zdrowia i czynników ryzyka. Regularność jest kluczem do utrzymania wątroby w dobrej formie.

• Profilaktycznie u zdrowych osób dorosłych zaleca się wykonywanie badania raz w roku, najlepiej w ramach pełnego pakietu prób wątrobowych.
• W grupach ryzyka, jeśli masz nadwagę, cukrzycę, regularnie spożywasz alkohol lub przyjmujesz leki obciążające wątrobę, lekarz może zalecić kontrolę co 6 miesięcy.
• Podczas monitorowania choroby, u pacjentów ze zdiagnozowanymi schorzeniami wątroby (np. WZW, MASLD), częstotliwość badania jest ustalana indywidualnie przez lekarza prowadzącego i może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Aby wynik badania ALT był jak najbardziej wiarygodny, pamiętaj o kilku prostych zasadach.

• Bądź na czczo. Na badanie przyjdź po 8-12 godzinach od ostatniego posiłku. W tym czasie możesz pić jedynie wodę.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody. Ułatwi to pobranie krwi.
• Krew najlepiej pobierać w godzinach porannych, między 7:00 a 10:00.
• Dzień przed badaniem unikaj tłustych, ciężkostrawnych potraw i obfitych posiłków. Postaw na lekką kolację.
• Bezwzględnie zrezygnuj ze spożywania alkoholu na 2-3 dni przed badaniem. Alkohol bezpośrednio wpływa na wynik ALT.
• Na 24 godziny przed badaniem unikaj intensywnego wysiłku fizycznego, który może nieznacznie wpłynąć na stężenie enzymów.

Na stężenie ALT we krwi może wpływać wiele czynników. Ich znajomość pomaga w prawidłowej interpretacji wyniku.

• Czynniki fizjologiczne.
• • •
    Mężczyźni naturalnie mają nieco wyższe stężenia ALT niż kobiety. Zakresy referencyjne mogą się też różnić w zależności od wieku.
  • •
    Otyłość jest niezależnym czynnikiem podwyższającym stężenie ALT.
  • •
    W przebiegu ciąży mogą występować wahania stężeń enzymów wątrobowych.
  • •
    Bardzo intensywny trening może prowadzić do niewielkiego wzrostu ALT.
• Czynniki patologiczne.
• • •
    Choroby wątroby to główna przyczyna zmian. Należą do nich: ostre i przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby (WZW A, B, C), metaboliczna i alkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, marskość, nowotwory pierwotne i przerzutowe.
  • •
    Choroby dróg żółciowych: np. kamica lub zapalenie.
  • •
    Inne choroby: Mononukleoza zakaźna, celiakia, choroby mięśni (choć w ich przypadku bardziej rośnie AST).
• Czynniki farmakologiczne.
• • •
    Polekowe uszkodzenie wątroby, m.in.: paracetamol (szczególnie w dużych dawkach), statyny, antybiotyki, leki przeciwgruźlicze, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
  • •
    Zatrucie grzybami (np. muchomorem sromotnikowym), niektóre preparaty ziołowe.
  • •
    Nawet jednorazowe spożycie większej ilości może podnieść stężenie ALT.

Wynik ALT zawsze powinien być interpretowany w kontekście innych prób wątrobowych (zwłaszcza AST).

• Podwyższone stężenie ALT
• • •
    Jest to główny sygnał, na który zwraca się uwagę. Stopień podwyższenia może naprowadzać na przyczynę problemu:
    – Znaczny wzrost (powyżej 10-15-krotności górnego zakresu referencyjnego) zwykle sugeruje ostre uszkodzenie wątroby. Może to być związane z ostrym wirusowym zapaleniem wątroby, zatruciem toksynami (np. lekami, grzybami) lub ostrym niedokrwieniem narządu.
    – Umiarkowany wzrost jest charakterystyczny dla chorób przewlekłych. Najczęściej może wskazywać na metaboliczne stłuszczenie wątroby (MASLD), przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby (WZW B, C) czy alkoholową chorobę wątroby.
    – Lekarz często ocenia również stosunek AST do ALT (wskaźnik De Ritisa). Jeśli jest on mniejszy niż 1, bardziej prawdopodobne jest podłoże wirusowe lub stłuszczeniowe. Wartość powyżej 1 (a zwłaszcza >2) może silniej sugerować przyczynę alkoholową lub zaawansowane włóknienie/marskość wątroby.
• Obniżone stężenie ALT
  Niskie stężenie ALT zazwyczaj nie ma znaczenia diagnostycznego i nie jest powodem do niepokoju. Obserwuje się je czasem u pacjentów dializowanych lub z niedoborem witaminy B6.