Najważniejsze informacje o ogólnym badaniu moczu
Badanie ogólne moczu to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych umożliwiających ocenę stanu zdrowia. Pomaga w rozpoznaniu chorób nerek, wątroby, chorób metabolicznych oraz zakażeń układu moczowego.
Badane parametry
Częstotliwość wykonywania badania
Wskazania do wykonania badania moczu
Badanie moczu powinno się wykonywać przynajmniej raz w roku jako badanie rutynowe, pozwalające zidentyfikować ewentualne nieprawidłowości i ocenić ogólny stan zdrowia.
Wskazaniem do ogólnego badania moczu jest podejrzenie infekcji dróg moczowych, która może objawiać się:
- bólem lub pieczeniem przy oddawaniu moczu,
- uczuciem parcia na pęcherz moczowy,
- rozlanym bólem podbrzusza,
- trudnościami w oddawaniu moczu,
- wysoką częstotliwością oddawania moczu (tzw. częstomocz),
- obecnością krwi w moczu,
- gorączką,
- nudnościami i wymiotami.
Badanie moczu wykonuje się również w monitorowaniu czynności nerek oraz aby ocenić skuteczność dotychczasowego leczenia schorzeń tego narządu.
Dlaczego warto regularnie wykonywać badanie moczu?
Ogólne badanie moczu wykonywane profilaktycznie pozwala ocenić funkcjonowanie nerek oraz daje możliwość wdrożenia dalszej diagnostyki i leczenia w przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości.
Dzięki wynikom badania można zidentyfikować wiele schorzeń w obrębie układu moczowego, w tym infekcje, zakażenia czy uszkodzenia mechaniczne narządów. Badanie moczu ułatwia również diagnostykę innych poważnych problemów zdrowotnych, w tym cukrzycy.
Badane parametry
Mocz w ponad 90% składa się z wody. Jego pozostałe składowe to mocznik, barwniki żółciowe i sole mineralne.
Podczas badania sprawdza się parametry fizykochemiczne moczu, takie jak: barwa, przejrzystość, ciężar właściwy, pH. Ocenia się również zawartość w moczu niepożądanych składników: białka, glukozy, ciał ketonowych, czerwonych i białych krwinek, azotynów i barwników żółciowych (urobilinogen, bilirubina). W przypadku nieprawidłowego wyniku moczu diagnostykę uzupełnia się o wykonanie mikroskopowej analizy osadu moczu.
Pełna lista badanych parametrów
-
Barwa moczuZa prawidłową uważa się barwę od słomkowej do bursztynowej. Barwa moczu zależy od podaży płynów - im większa, tym jaśniejszy mocz, natomiast ciemny kolor moczu może świadczyć o odwodnieniu. Na barwę moczu mogą wpływać zażywane leki, barwniki syntetyczne, spożywcze lub te naturalnie zawarte w niektórych produktach (np. w burakach, rydzach, rabarbarze).
-
Przejrzystość moczuMocz powinien być klarowny. Składnikami powodującymi jego mętnienie mogą być: komórki nabłonkowe, krwinki czerwone, białe, bakterie oraz inne elementy. Jeśli zmętnienie wywołane jest obecnością leukocytów, erytrocytów i bakterii może świadczyć o infekcji bakteryjnej.
-
Ciężar właściwyWskazuje na stopień zagęszczenia moczu. Prawidłowy ciężar właściwy moczu powinien mieścić się w przedziale 1,005-1,030. Mocz o niskim ciężarze właściwym może świadczyć o nadmiernym spożyciu płynów, natomiast o wysokim ciężarze właściwym - o stanach związanych z odwodnieniem organizmu.
-
pHWskaźnik silnie zależny od diety oraz przyjmowanych leków. Dieta bogatobiałkowa powoduje zakwszaszenie organizmu, natomiast bogatowarzywna zmienia odczyn moczu na zasadowy.
-
BiałkoUlega przesączaniu kłębuszkowym w nerkach w bardzo niewielkim stopniu i nie powinno przedostawać się do moczu. Jego obecność może sygnalizować poważne problemy zdrowotne. Białko w moczu pojawia się w przebiegu chorób nerek, infekcji układu moczowego, nowotworów. Może być również efektem nadmiernego wysiłku fizycznego lub gorączki.
-
GlukozaW prawidłowym moczu nie stwierdza się obecności glukozy. Wyjątkiem są tutaj kobiety w ciąży, w przypadku których dopuszczalne są niewielkie ilości glukozy w moczu (jednak należy monitorować ten parametr, aby wykluczyć cukrzycę ciążową). Glukoza w moczu występuje w przypadku niezdiagnozowanej lub źle kontrolowanej cukrzycy, choroby nadnerczy, wątroby lub nerek, uszkodzenia mózgu, dożylnego przyjmowania płynów.
-
KetonyWykrycie ciał ketonowych w moczu określa się mianem ketonurii. Obecność ketonów jest skorelowana z brakiem lub niedostateczną ilością pożywienia (pojawia się m.in. w różnego typu zaburzeniach odżywiania). Występuje również u alkoholików oraz w przypadku źle kontrolowanej cukrzycy. Ketony w moczu w niewielkich ilościach mogą pojawić się także u kobiet w ciąży.
-
BilirubinaPomarańczowy barwnik, który powstaje w procesie rozpadu hemoglobiny. Jest istotnym wskaźnikiem w rozpoznawaniu chorób wątroby i dróg żółciowych.
-
UrobilinogenPowstaje z bilirubiny w jelitach. U osób zdrowych wartość urobilinogenu nie powinna przekraczać 1 mg/dobę. Nieprawidłowe wartości tego wskaźnika towarzyszą m.in. żółtaczce czy marskości wątroby.
-
AzotynyPojawiają się, gdy w moczu występują bakterie o zdolnościach redukcyjnych (np. Escherichia coli). Obecność azotynów sygnalizuje zakażenie dróg moczowych, może również być wynikiem nieprawidłowo pobranej próbki.
Badanie osadu moczu
Badanie osadu moczu wykonuje się, aby zweryfikować nieprawidłowości wykryte w toku badania ogólnego moczu. Za pomocą mikroskopu w prawidłowym osadzie moczu możemy stwierdzić nieliczne nabłonki płaskie, pojedyncze leukocyty i erytrocyty oraz bakterie. Jakiekolwiek wartości przekraczające normę należy skonsultować z lekarzem, ponieważ mogą świadczyć o początkowym lub zaawansowanym procesie chorobowym.
Nabłonki płaskie - wyścielają wnętrze dolnego odcinka dróg moczowych i w naturalny sposób ulegają złuszczeniu. Mogą pojawiać się w moczu w niewielkich ilościach. Norma to 1-3 nabłonki w polu widzenia - większa liczba może sygnalizować zakażenie dróg moczowych. U kobiet po porodzie ilość nabłonków może być zwiększona, jednak jest to naturalne i nie świadczy o procesie patologicznym.
Erytrocyty - prawidłowo w osadzie może znajdować się 0-3 krwinek czerwonych w polu widzenia. Obecność erytrocytów w moczu może mieć wiele przyczyn (uszkodzenie nerek, kamica nerkowa, nowotwory pęcherza moczowego, przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych, stany zapalne w obrębie układu wydalniczego).
Leukocyty - prawidłowo w osadzie może znajdować się 0-5 krwinek białych w polu widzenia. Obecność leukocytów w moczu świadczy o stanie zapalnym, infekcji lub uszkodzeniach w obrębie układu moczowego. Może być również efektem przyjmowania niektórych leków, min. stosowanych w nadciśnieniu i chorobach serca, diuretyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Komórki drożdży, nitki grzybni - ich obecność w moczu może świadczyć o grzybicy układu moczowego. Strzępki drożdży mogą świadczyć o nadmiernej antybiotykoterapii.
Bakterie - ich obecność w moczu świadczy o infekcji układu moczowego. Może również być efektem nieprawidłowego pobrania próbki (np. zanieczyszczenia jej bakteriami wchodzącymi w skład flory bakteryjnej skóry). Obecność bakterii w moczu ogólnym i osadzie jest wskazaniem do wykonania posiewu moczu w celu identyfikacji rodzaju i ilości bakterii.
Wałeczki - powstają w cewkach nerkowych w następstwie wytrącania białek. Wałeczki szkliste mogą pojawić się w sposób fizjologiczny na skutek wysiłku fizycznego lub stanów gorączkowych. Wykrywa się je również u pacjentów leżących (hospitalizowanych). Obecność pozostałych typów wałeczków jest zawsze patologią i może świadczyć o chorobach nerek.
Spermatocyty (plemniki) - ich obecność w moczu może świadczyć o tym, że plemniki znalazły się w pęcherzu moczowym, co nie powinno mieć miejsca. Przyczyną takiego stanu jest nieprawidłowe działanie zwieracza pęcherza, który nie ulega skurczowi w momencie wytrysku.
Kryształy - najczęściej spotykane to szczawiany wapnia, fosforany bezpostaciowe, moczany bezpostaciowe, kryształy kwasu moczowego. Obecność kryształów często nie świadczy o procesach chorobowych - wyjątkiem są kryształy tyrozyny, lucyny, cysteiny i węglanu wapnia, wskazujące na różnego typu patologie. Główną przyczyną obecności kryształów w moczu jest dieta. Odpowiednio modyfikując sposób odżywiania, można ograniczyć lub wyeliminować wytwarzanie kryształów. Jest to o tyle ważne, że duże ilości kryształów sprzyjają tworzeniu się kamieni nerkowych.
Pasożyty, jaja pasożytów - rzadko wykrywane w moczu. Ich obecność świadczy o chorobie pasożytniczej.
Przygotowanie do badania
-
![]()
Skonsultuj się z lekarzem w zakresie stosowanych leków i dowiedz się, czy nie należy zmienić sposobu ich przyjmowania przed badaniem. Poinformuj lekarza również wtedy, kiedy termin badania przypada bezpośrednio przed miesiączką lub w jej trakcie. W takiej sytuacji zaleca się przełożenie badania na inny dzień, chyba że lekarz zdecyduje inaczej.
-
![]()
Co najmniej dobę przed oddaniem moczu powstrzymaj się od aktywności seksualnej.
-
![]()
Unikaj produktów, które mogą spowodować zmianę zabarwienia moczu (buraki, porzeczki, jagody, duże ilości marchewki).
-
![]()
Przed pobraniem próbki unikaj nadmiernego wysiłku.
-
![]()
Przygotuj jałowy pojemniczek. Pobranie próbki do innego naczynia może być przyczyną otrzymania fałszywych wyników. Specjalny pojemniczek do badania moczu otrzymasz w dowolnym Punkcie Pobrań firmy Diagnostyka za darmo.
-
![]()
Zaleca się, aby w badaniu analizować tzw. mocz nocny, dlatego postaraj się pobrać próbkę moczu rano, podczas pierwszej tego dnia wizyty w toalecie. Wynika to z faktu, że mocz nocny jest bardziej zagęszczony, co pozwala na skuteczniejsze wykrycie wszelkich nieprawidłowości.
-
![]()
W przypadku domowego badania moczu zaleca się mieć porcję materiału przygotowaną na przyjazd specjalisty do domu.
Instrukcja pobrania próbki moczu
Dokładnie umyj ręce mydłem i wodą.
- Umyj zewnętrzne ujście cewki moczowej. Jeśli jesteś kobietą, rozchyl wargi sromowe i przemyj okolice cewki w kierunki od przodu do tyłu. Jeżeli jesteś mężczyzną, odciągnij napletek i umyj okolice cewki.
- Pierwszą partię moczu oddaj do toalety. Do pojemniczka pobierz następną partię, z tzw. środkowego strumienia moczu.
- Wystarczy, że oddasz około 20 ml (⅓ pojemniczka) do badania. Pozostałą partię moczu wylej do toalety.
- Podczas pobrania uważaj, aby nie dotknąć brzegów pojemnika. Bakterie znajdujące się na skórze mogą spowodować zainfekowanie próbki.
- Pojemnik z moczem należy przechowywać w lodówce do czasu oddania próbki.
Jak pobrać próbkę moczu od niemowlaka?
- Pamiętaj, aby stosować się do zasad obowiązujących przy pobieraniu moczu u osób dorosłych: przygotuj jałowy pojemnik, postaraj się nie zanieczyścić próbki (m.in. poprzez kontakt pojemnika ze skórą) i jeśli to możliwe, pobierz od niemowlaka poranny mocz.
- Przed pobraniem oczyść wodą z mydłem okolice cewki moczowej niemowlaka. Kieruj ruchy od cewki moczowej do okolicy odbytniczej, a nie odwrotnie.
- Poczekaj na spontaniczne oddanie moczu. Pomocne może być napojenie dziecka około 30 minut przed próbą oddania moczu.
- Postaraj się złapać mocz bezpośrednio do pojemnika.
- Inną metodą jest oddanie moczu bezpośrednio do specjalnego woreczka (kupisz go w aptece). Taki samoprzylepny woreczek przyklej w okolicy narządów płciowych dziecka. Po pobraniu przełóż mocz z woreczka do pojemniczka, używając specjalnej jałowej strzykawki. Dotykaj przy tym tylko jej tłoka. Musisz jednak wiedzieć, że taka metoda pobrania moczu niesie ze sobą duże ryzyko zanieczyszczenia próbki.
- Po pobraniu przechowuj próbkę w lodówce.
Czynniki mogące mieć wpływ na wynik badania moczu
Wpływ na wynik ogólnego badania moczu mogą mieć następujące czynniki:
- barwniki spożywcze stosowane w środkach farmaceutycznych;
- nadmierny wysiłek fizyczny (pod jego wpływem w moczu może pojawić się białko sugerujące proces chorobowy);
- nieprawidłowa higiena okolic intymnych przed badaniem;
- u kobiet - miesiączka;
- dieta;
- nieodpowiedni lub zabrudzony pojemnik do moczu;
- przyjmowane leki;
- preparaty witaminowe, szczególnie zawierające kwas askorbinowy, który może wpłynąć na obniżenie niektórych parametrów).
Możliwe przyczyny odchyleń od normy
Podobnie jak morfologia krwi, badanie moczu jest badaniem przeglądowym, które pozwala wykryć różnego rodzaju nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Może pomóc w rozpoznaniu chorób nerek, nadnerczy, wątroby i innych narządów. Pozwala zdiagnozować infekcję dróg moczowych, a także ocenić i wyeliminować ryzyko tworzenia się kamieni moczowych.
Badanie moczu jest istotne również w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu chorób cywilizacyjnych, takich jak nadciśnienie i cukrzyca.
Wyniki badania moczu mogą również wskazać na konieczność zmiany nawyków w zakresie m.in. ilości przyjmowanych płynów, diety czy aktywności fizycznej.
W jakich miastach możesz wykonać badanie?
Badanie możesz zamówić w następujących miastach oraz ich okolicach: Warszawa, Kraków, Trójmiasto (Gdańsk, Gdynia, Sopot), Wrocław, Poznań, Łódź, Katowice, Chorzów, Tychy, Bytom, Zabrze, Dąbrowa Górnicza, Ruda Śląska, Sosnowiec, Szczecin, Gliwice, Lublin, Rzeszów, Częstochowa, Bielsko-Biała.
