Mocz — badanie ogólne

Badania wykonywane są przy współpracy z siecią laboratoriów Diagnostyka.

Sprawdź opinie o usłudze uPacjenta.

Dlaczego warto wykonać badanie?

Badanie moczu jest szybkim i prostym badaniem diagnostycznym, które pozwala ocenić funkcjonowanie układu moczowego. Jest też pomocne w diagnostyce cukrzycy i wielu infekcji.

Ogólna analiza moczu jest podstawowym badaniem w diagnostyce zapalenia pęcherza moczowego. Wykrycie znacznych ilości bakterii jest wskazaniem do wykonania posiewu moczu i antybiogramu, aby dobrać skuteczne leczenie.

Kobiety ciężarne powinny wykonywać ogólne badanie moczu przy każdej wizycie kontrolnej u ginekologa. Badanie stanowi uzupełnienie diagnostyki cukrzycy ciążowej oraz pozwala na wykrycie ewentualnych infekcji dróg moczowych, które mogą stanowić zagrożenie dla przebiegu ciąży.

Ogólne badanie moczu należy wykonać też przed planowym przyjęciem do szpitala.

W uPacjenta możesz zbadać mocz bez wychodzenia z domu! Jak to działa? W punkcie pobrań Diagnostyki odbierz za darmo pojemnik na mocz. Dostaniesz go też w każdej aptece za kilkadziesiąt groszy. Następnie zamów badanie online i wybierz dogodny dla siebie termin. Rano w dniu badania przygotuj próbkę moczu zgodnie z instrukcją przedstawioną poniżej. I to wszystko! Specjalista przyjedzie i zabierze próbkę do badania. Pamiętaj, że od razu możesz oddać krew do badań – wybierz badania na etapie składania zamówienia.

Jak często wykonywać badanie?

Ogólne badanie moczu jest zaliczane do badań podstawowych (profilaktycznych) i osoby dorosłe powinny je wykonywać raz do roku. Częstsze badanie moczu jest rekomendowane osobom po 60. r. ż. i chorym na cukrzycę. Kobiety w ciąży powinny wykonywać ogólne badanie moczu podczas każdej wizyty ginekologicznej.

Jak pobrać mocz do badania?

• Dokładnie umyj ręce mydłem i wodą.
• Umyj zewnętrzne ujście cewki moczowej. Jeśli jesteś kobietą, rozchyl wargi sromowe i przemyj okolice cewki w kierunki od przodu do tyłu. Jeżeli jesteś mężczyzną, odciągnij napletek i umyj okolice cewki.
• Pierwszą partię moczu oddaj do toalety. Do pojemniczka pobierz następną partię, z tzw. środkowego strumienia moczu.
• Podczas pobrania uważaj, aby nie dotknąć brzegów pojemnika. Bakterie znajdujące się na skórze mogą spowodować zainfekowanie próbki.

Ile moczu oddać do pojemnika?

Wystarczy, że oddasz około 20 ml (⅓ pojemniczka) do badania. Pozostałą partię moczu wylej do toalety.

Ile może stać mocz do badania?

Próbkę moczu przechowuj w temperaturze pokojowej przez maksymalnie 2 godziny lub w lodówce przez 4 godziny.

Jak pobrać próbkę moczu u niemowlaka?

• Pamiętaj, aby stosować się do zasad obowiązujących przy pobieraniu moczu u osób dorosłych: przygotuj jałowy pojemnik, postaraj się nie zanieczyścić próbki (m.in. poprzez kontakt pojemnika ze skórą) i jeśli to możliwe, pobierz od niemowlaka poranny mocz.
• Przed pobraniem oczyść wodą z mydłem okolice cewki moczowej niemowlaka. Kieruj ruchy od cewki moczowej do okolicy odbytniczej, a nie odwrotnie.
• Poczekaj na spontaniczne oddanie moczu. Pomocne może być napojenie dziecka około 30 minut przed próbą oddania moczu.
• Postaraj się złapać mocz bezpośrednio do pojemnika.
• Inną metodą jest oddanie moczu bezpośrednio do specjalnego woreczka (kupisz go w aptece). Taki samoprzylepny woreczek przyklej w okolicy narządów płciowych dziecka. Po pobraniu włóż zamknięty woreczek do pojemnika na mocz. 

Co wykrywa badanie moczu?

Badanie moczu jest podstawowym badaniem laboratoryjnym pozwalającym na ogólną ocenę stanu zdrowia. W zależności od składu pobranej próbki, badanie ogólne moczu pozwala m.in. na wykrycie infekcji bakteryjnej bądź grzybiczej układu moczowego lub chorób wątroby czy trzustki. Badanie ogólne moczu mówi również wiele o nawykach żywieniowych pacjenta. Identyfikuje odwodnienie, spożywanie dużych ilości białka, warzyw lub alkoholu. Niektóre parametry mogą nawet wskazywać na zaburzenia odżywiania. W moczu „widać” również, czy pacjent stosował niedawno antybiotyki lub jest hospitalizowany. Ponadto badanie może stanowić początek diagnostyki takich stanów zdrowotnych jak:

• cukrzyca,
• zapalenie nerek,
• rak trzustki,
• choroba Gilberta,
• zespół Criglera-Najjara,
• choroba nadnerczy,
• uszkodzenie mózgu,
• żółtaczka,
• choroby pasożytnicze,
• kamienie nerkowe.

Analiza moczu – badane parametry

Barwa

Za prawidłową uważa się barwę od słomkowej do bursztynowej. Barwa moczu zależy od podaży płynów — im większa, tym jaśniejszy mocz, natomiast ciemny kolor moczu może świadczyć o odwodnieniu. Na barwę moczu mogą wpływać zażywane leki, barwniki syntetyczne, spożywcze lub te naturalnie zawarte w niektórych produktach (np. w burakach, rydzach, rabarbarze).

Przejrzystość moczu

Mocz powinien być klarowny. Składnikami powodującymi jego mętnienie mogą być: komórki nabłonkowe, krwinki czerwone, białe, bakterie oraz inne elementy. Jeśli zmętnienie wywołane jest obecnością leukocytów, erytrocytów i bakterii może świadczyć o infekcji bakteryjnej.

Ciężar właściwy

Wskazuje na stopień zagęszczenia moczu. Prawidłowy ciężar właściwy moczu powinien mieścić się w przedziale 1,005-1,030 g/ml. Mocz o niskim ciężarze właściwym może świadczyć o nadmiernym spożyciu płynów, natomiast o wysokim ciężarze właściwym — o stanach związanych z odwodnieniem organizmu.

pH

Wskaźnik silnie zależny od diety oraz przyjmowanych leków. Dieta bogatobiałkowa powoduje zakwszaszenie organizmu, natomiast bogatowarzywna zmienia odczyn moczu na zasadowy.

Białko

Ulega przesączaniu kłębuszkowym w nerkach w bardzo niewielkim stopniu i nie powinno przedostawać się do moczu. Jego obecność może sygnalizować poważne problemy zdrowotne. Białko w moczu pojawia się w przebiegu chorób nerek, infekcji układu moczowego, nowotworów. Może być również efektem nadmiernego wysiłku fizycznego lub gorączki.

Glukoza

W prawidłowym moczu nie stwierdza się obecności glukozy. Wyjątkiem są tutaj kobiety w ciąży, w przypadku których dopuszczalne są niewielkie ilości glukozy w moczu (jednak należy monitorować ten parametr, aby wykluczyć cukrzycę ciążową). Glukoza w moczu występuje w przypadku niezdiagnozowanej lub źle kontrolowanej cukrzycy, choroby nadnerczy, wątroby lub nerek, uszkodzenia mózgu, dożylnego przyjmowania płynów.

Ketony

Wykrycie ciał ketonowych w moczu określa się mianem ketonurii. Obecność ketonów jest skorelowana z brakiem lub niedostateczną ilością pożywienia (pojawia się m.in. w różnego typu zaburzeniach odżywiania). Występuje również u alkoholików oraz w przypadku źle kontrolowanej cukrzycy. Ketony w moczu w niewielkich ilościach mogą pojawić się także u kobiet w ciąży.

Bilirubina

Pomarańczowy barwnik, który powstaje w procesie rozpadu hemoglobiny. Jest istotnym wskaźnikiem w rozpoznawaniu chorób wątroby i dróg żółciowych.

Urobilinogen

Powstaje z bilirubiny w jelitach. U osób zdrowych wartość urobilinogenu nie powinna przekraczać 1 mg/dl. Nieprawidłowe wartości tego wskaźnika towarzyszą m.in. żółtaczce czy marskości wątroby.

Azotyny

Pojawiają się, gdy w moczu występują bakterie o zdolnościach redukcyjnych (np. E. coli). Obecność azotynów sygnalizuje zakażenie dróg moczowych, może również być wynikiem nieprawidłowo pobranej próbki.

Badanie osadu moczu

Badanie osadu moczu wykonuje się, aby zweryfikować nieprawidłowości wykryte w toku badania ogólnego moczu. Za pomocą mikroskopu w prawidłowym osadzie moczu możemy stwierdzić nieliczne nabłonki płaskie, pojedyncze leukocyty i erytrocyty oraz bakterie. Jakiekolwiek wartości przekraczające normę należy skonsultować z lekarzem, ponieważ mogą świadczyć o początkowym lub zaawansowanym procesie chorobowym.

Nabłonki płaskie — wyścielają wnętrze dolnego odcinka dróg moczowych i w naturalny sposób ulegają złuszczeniu. Mogą pojawiać się w moczu w niewielkich ilościach. Norma to 1-3 nabłonki w polu widzenia.

Erytrocyty — prawidłowo w osadzie może znajdować się 0-3 krwinek czerwonych w polu widzenia.

Leukocyty — prawidłowo w osadzie może znajdować się 0-5 krwinek białych w polu widzenia.

Komórki drożdży, nitki grzybni – nie powinny występować w próbce moczu. Ich obecność może świadczyć o grzybicy układu moczowego. Strzępki drożdży mogą świadczyć o nadmiernej antybiotykoterapii.

Bakterie — nie powinny występować w moczu. Ich obecność oznacza infekcję bakteryjną układu moczowego lub zanieczyszczenie próbki.

Wałeczki — powstają w cewkach nerkowych w następstwie wytrącania białek. Obecność wałeczków szklistych jest dopuszczalna po wysiłku fizycznym i w trakcie gorączki. Pozostałe typy wałeczków mogą świadczyć o różnych chorobach.

Kryształy — najczęściej spotykane to szczawiany wapnia, fosforany bezpostaciowe, moczany bezpostaciowe, kryształy kwasu moczowego. Obecność kryształów często nie świadczy o procesach chorobowych — wyjątkiem są kryształy tyrozyny, lucyny, cysteiny i węglanu wapnia, wskazujące na różnego typu patologie.

Badanie moczu – normy

Czynniki mogące mieć wpływ na wynik

• wysiłek fizyczny
• miesiączka
• stosowanie niektórych leków, np. diuretyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, przeciwzakrzepowych
• spożywanie żywności zawierającej naturalne lub sztuczne barwniki
• nieodpowiednia higiena okolic intymnych
• nieodpowiedni lub zabrudzony pojemnik na mocz

Interpretacja wyników

Nieprawidłową barwę moczu mogą powodować niektóre leki oraz syntetyczne lub naturalne barwniki spożywcze np. sok z buraków. Ciemny kolor moczu może świadczyć o odwodnieniu.

Mętny mocz może świadczyć o obecności krwi (erytrocytów, leukocytów) i bakterii. Obecność tych składników często wskazuje na infekcję bakteryjną układu moczowego.

Niski ciężar właściwy najczęściej związany jest ze spożyciem nadmiernej ilości płynów. Może też świadczyć o zapaleniu nerek, moczówce prostej, raku trzustki, chorobie Gilberta i zespole Criglera-Najjara. Wysoki ciężar właściwy wskazuje na odwodnienie.

Nieprawidłowe pH moczu najczęściej powiązane jest z dietą. Kwaśne pH powoduje dieta wysokobiałkowa, a zasadowe pH dieta obfitująca w warzywa.

Obecność białka w moczu może wskazywać na poważne problemy zdrowotne (choroby nerek, infekcje układu moczowego, nowotwory). W takiej sytuacji należy pogłębić diagnostykę.

Glukoza może występować w niewielkiej ilości w moczu kobiet w II i III trymestrze ciąży. Jeśli występuje u mężczyzn lub kobiet niebędących w ciąży, może świadczyć to o cukrzycy, chorobie nadnerczy, wątroby, nerek, uszkodzeniu mózgu lub przyjmowanych kroplówkach.

Ketony w moczu pojawiają się w wyniku zaburzeń odżywiania, cukrzycy, kwasicy ketonowej i spożywania nadmiernej ilości alkoholu. W niewielkiej ilości mogą występować w moczu kobiet ciężarnych. Ketony w moczu u dziecka najczęściej obserwowalne są podczas biegunki i wymiotów.

Obecność bilirubiny świadczy o chorobach wątroby lub trzustki.

Nieprawidłowe wartości urobilinogenu występują przy marskości wątroby i żółtaczce.

Bakterie w moczu świadczą o infekcji dróg moczowych lub zanieczyszczeniu próbki. Obecność bakterii jest wskazaniem do wykonania posiewu moczu w celu identyfikacji rodzaju i ilości bakterii.

Badanie osadu:

Wałeczki szkliste w moczu obserwowalne są po wysiłku fizycznym i podczas gorączki. Wykrywa się je również u pacjentów leżących (hospitalizowanych). Obecność pozostałych typów wałeczków jest zawsze patologią i może świadczyć o chorobach nerek.

Komórki drożdży, nitki grzybni — ich obecność w moczu może świadczyć o grzybicy układu moczowego. Strzępki drożdży mogą świadczyć o nadmiernej antybiotykoterapii.

Pasożyty, jaja pasożytów — rzadko wykrywane w moczu. Ich obecność świadczy o chorobie pasożytniczej.

Kryształy — najczęściej spotykane to szczawiany wapnia, fosforany bezpostaciowe, moczany bezpostaciowe, kryształy kwasu moczowego. Obecność kryształów często nie świadczy o procesach chorobowych — wyjątkiem są kryształy tyrozyny, lucyny, cysteiny i węglanu wapnia, wskazujące na różnego typu patologie. Główną przyczyną obecności kryształów w moczu jest nieprawidłowa dieta. Odpowiednio modyfikując sposób odżywiania, można ograniczyć lub wyeliminować wytwarzanie kryształów. Jest to o tyle ważne, że duże ilości kryształów sprzyjają tworzeniu się kamieni nerkowych.

Powiązane badania

Mocznik w moczu | Morfologia krwi | Glukoza | Kreatynina | Próby wątrobowe | Marihuana w moczu | Metamfetamina w moczu | Amfetamina w moczu