Wypalenie zawodowe – objawy, przyczyny, zapobieganie

Wypalenie zawodowe – definicja

Wypalenie zawodowe (z ang. burnout) to stan, w którym pracownik czuje się przewlekle zmęczony i nie odczuwa satysfakcji z wykonywanego zawodu. Przez to staje się zdystansowany, obojętny i coraz mniej angażuje się w powierzone mu obowiązki. 

Według Światowej Organizacji Zdrowia wypalenie zawodowe nie jest chorobą, ale syndromem – odpowiedzią organizmu na przewlekły stres związany z pracą.

Objawy wypalenia zawodowego

O wypaleniu zawodowym mogą świadczyć następujące objawy:

• Przewlekłe zmęczenie zarówno fizyczne, jak i psychiczne.
• Brak satysfakcji z wykonywanej pracy.
• Spadek motywacji.
• Zaburzenia psychosomatyczne: bóle brzucha, biegunki, bóle głowy, bezsenność.
• Zmiana apetytu.
• Niemożność zrelaksowania się.
• Wahania nastrojów.
• Niskie poczucie własnej wartości.
• Pesymistyczne nastawienie do pracy i życia.
• Prokrastynacja.
• Cynizm.
• Częste sięganie po używki (alkohol, papierosy).
• Strach przed pójściem do pracy np. „syndrom niedzielnego popołudnia” – pracownik nie może w pełni cieszyć się wolną niedzielą, ponieważ jego myśli krążą wokół poniedziałkowej pracy.
• Nieangażowanie się w życie firmy.
• Zmiana postawy z aktywnej na bierną – pracownik był towarzyski, proaktywny, miał głowę pełną pomysłów, a teraz z trudnością radzi sobie z podstawowymi obowiązkami zawodowymi.
• Fantazjowanie o zmianie pracy – osoby wypalone zawodowo mogą wyobrażać siebie w pracy na innym stanowisku, w nowej firmie. Często przeglądają aktualne oferty pracy, jednak nie aplikują na nie. Wewnętrznie czują silną potrzebę zmiany, ale jednocześnie boją się jej. Nie mają też siły, by podjąć nowe wyzwania.

Wypalenie zawodowe a depresja

Etapy wypalenia zawodowego

Syndrom wypalenia zawodowego nie pojawia się nagle. Jest to proces, który rozwija się miesiącami, a nawet latami. Najczęściej wyróżnia się 5 etapów, które stopniowo prowadzą do wypalenia zawodowego.

1. Etap I – nazywany jest miesiącem miodowym i obejmuje pierwsze miesiące zatrudnienia. W tym okresie pracownik jest pozytywnie nastawiony do nowej pracy i ma wysoką motywację. Nie boi się ciężkiej pracy, chce jak najlepiej wypaść, więc dopasowuje się do nowego środowiska. Pracownik patrzy na nowe miejsce pracy przez „różowe okulary”.
2. Etap II – to czas, kiedy silne pozytywne emocje związane z nowym miejscem pracy opadają. Pracownik widzi, że nie jest tak kolorowo, jak mu się na początku wydawało. Dostrzega pierwsze negatywne aspekty w pracy np. nadmiar obowiązków, nieprzyjemną atmosferę, niskie wynagrodzenie. Na tym etapie mogą pojawić się pierwsze objawy wypalenia zawodowego.
3. Etap III – to okres chronicznego zmęczenia. Pracownik może sporadycznie doświadczać wszystkich lub niektórych objawów wypalenia zawodowego. Jeśli w tym czasie nie zostaną podjęte żadne działania, u pracownika w pełni rozwinie się syndrom wypalenia zawodowe. To dobry czas na wzięcie dłuższego urlopu lub konsultację psychologiczną.
4. Etap IV – wypalenie zawodowe. Objawy, które sporadycznie odczuwał pracownik w III etapie, teraz towarzyszą mu codziennie – także w dni wolne od pracy. Bez specjalistycznej pomocy się nie obejdzie. Pracownik powinien skonsultować się ze specjalistą, wyjechać na dłuższy urlop lub skorzystać ze zwolnienia lekarskiego. To dobrym moment na przyjrzenie się swojej karierze zawodowej.
5. Etap V – nazywany jest wypaleniem nawykowym. Brak podjętych działań związanych z wypaleniem zawodowym, może prowadzić do depresji, wyczerpania fizycznego i psychicznego. Na tym etapie pracownikowi mogą towarzyszyć myśli samobójcze. Konieczna jest natychmiastowa interwencja psychologiczna.

Wypalenie zawodowe – do jakiego lekarza się udać?

Jeśli podejrzewasz u siebie wypalenie zawodowe, skonsultuj się ze specjalistą. Możesz zacząć od wizyty u lekarza rodzinnego lub od razu umówić się do psychiatry bądź psychologa.

Rozważasz zwolnienie lekarskie z powodu wypalenia zawodowego? Dowiedz się więcej na temat L4 na wypalenie zawodowe.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Na wypalenie zawodowe składa się wiele czynników. Część z nich wynika z miejsca pracy, a część jest związana z osobowością pracownika lub z jego zdrowiem ogólnym. W związku z tym przyczyny wypalenia zawodowego można podzielić na 3 grupy:

Wypalenie zawodowe – komu grozi najbardziej?

Według Christiny Maslach, emerytowanej profesor psychologii Uniwersytetu Kalifornijskiego, na wypalenie zawodowe najbardziej narażone są osoby, których praca wymaga intensywnych kontaktów z ludźmi. Oznacza to, że syndrom wypalenia zawodowego szczególnie zagraża nauczycielom, pielęgniarkom, wolontariuszom oraz pracownikom mundurowym.

Identyfikacja wypalenia zawodowego u siebie lub pracowników

Jak sobie radzić z wypaleniem zawodowym?

Skoro wypalenie zawodowe nie pojawia się z dnia na dzień, można mu skutecznie przeciwdziałać. Jeśli obserwujesz niepokojące sygnały u siebie lub w swoim zespole, porozmawiaj z kimś bliskim lub ze specjalistą. Poniżej znajdziesz konkretne wskazówki, co możesz zrobić jako pracownik oraz jako pracodawca, aby przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu.

Co możesz zrobić, by uchronić siebie przed wypaleniem zawodowym?

• Bądź asertywny w pracy – nie podejmuj się nowych projektów, jeśli nie masz na to przestrzeni;
• regularnie korzystaj z technik relaksacyjnych;
• zdrowo się odżywiaj;
• bądź aktywny fizycznie;
• zrezygnuj z używek;
• każdego dnia znajdź chociaż chwilę dla siebie i rób to, co lubisz najbardziej;
• rozmawiaj o swoich uczuciach i problemach – z bliską Ci osobą lub psychologiem.

Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym pracowników?

Jako pracodawca powinieneś zadbać przede wszystkim o well-being pracowników, czyli o ich ogólny dobrostan. Możesz to zrobić m.in. poprzez:

• zapewnienie pracownikom prozdrowotnych benefitów pracowniczych;
• elastyczny czas i miejsce pracy;
• atrakcyjne wynagrodzenie;
• otwartą komunikację i regularny feedback;
• dbanie o pozytywną i wspierającą atmosferę w zespole.

Jesteś pracodawcą i potrzebujesz well-beingowego wsparcia dla swojego zespołu? Zorganizuj Akcję Zdrowia w Twoje firmie. Dowiedz się więcej!