SHBG

SHBG, czyli globulina wiążąca hormony płciowe (ang. Sex Hormone-Binding Globulin), to białko produkowane głównie w wątrobie. Jego zadaniem jest transportowanie hormonów płciowych – przede wszystkim testosteronu i estradiolu – we krwi.

Wyobraź sobie, że SHBG działa jak taksówka dla hormonów. Hormony, które są z nim związane (są pasażerami taksówki), stają się biologicznie nieaktywne. Nie mogą wysiąść i zadziałać na komórki organizmu. Dopiero ta część hormonów, która krąży we krwi w formie wolnej, niezwiązanej z SHBG, jest w stanie wnikać do komórek i wywierać swój efekt.

Dlatego stężenie SHBG ma kluczowe znaczenie dla równowagi hormonalnej. To właśnie ono decyduje o tym, jaka część Twoich hormonów płciowych jest faktycznie dostępna i aktywna dla tkanek. Niskie stężenie SHBG oznacza, że więcej hormonów jest „wolnych” i aktywnych, natomiast wysokie stężenie SHBG „więzi” hormony, zmniejszając ich pulę dostępną dla organizmu. Badanie to pozwala więc na znacznie głębszą ocenę Twojej gospodarki hormonalnej niż sam pomiar hormonów.

Badanie SHBG zleca się, aby lepiej zrozumieć przyczyny zaburzeń hormonalnych, zwłaszcza gdy stężenie całkowitego testosteronu nie do końca tłumaczy obserwowane objawy.

• U kobiet głównym wskazaniem jest podejrzenie nadmiaru androgenów (hiperandrogenizmu):
• • •
    Hirsutyzm, czyli pojawienie się owłosienia typu męskiego (na twarzy, klatce piersiowej, brzuchu).
  • •
    Trądzik, zwłaszcza u dorosłych kobiet, oraz nasilony łojotok.
  • •
    Łysienie typu męskiego (przerzedzenie włosów na szczycie głowy).
  • •
    Zaburzenia miesiączkowania i problemy z owulacją.
  • •
    Diagnostyka zespołu policystycznych jajników (PCOS), w którym niskie SHBG jest jedną z charakterystycznych cech.
• U mężczyzn badanie wykonuje się przy podejrzeniu niedoboru testosteronu (hipogonadyzmu):
• • •
    Spadek libido, zaburzenia erekcji, zmęczenie, obniżony nastrój – zwłaszcza, gdy objawy te występują pomimo prawidłowego wyniku testosteronu całkowitego. Wysokie stężenie SHBG może być przyczyną, „kradnąc” aktywny testosteron.
• Badanie to jest również niezbędne do obliczenia ważnych wskaźników, takich jak Wskaźnik Wolnych Androgenów (FAI) u kobiet, który jest pomocny w diagnozowaniu PCOS.

Badanie SHBG to ważny element pogłębionej diagnostyki hormonalnej. Polecamy je w szczególności:

• Kobietom z objawami hiperandrogenizmu (trądzik, nadmierne owłosienie), w ramach kompleksowej diagnostyki w kierunku zespołu policystycznych jajników (PCOS).
• Mężczyznom z objawami niedoboru testosteronu, u których stężenie testosteronu całkowitego nie tłumaczy nasilenia dolegliwości.
• Osobom zmagającym się z niepłodnością, u których precyzyjna ocena równowagi hormonalnej jest kluczowa.
• Pacjentom z insulinoopornością, otyłością lub stanem przedcukrzycowym, ponieważ stany te są silnie powiązane z niskim stężeniem SHBG.
• Osobom z chorobami tarczycy (zarówno nadczynnością, jak i niedoczynnością), ponieważ hormony tarczycy mają bezpośredni wpływ na produkcję SHBG.
• Pacjentom z chorobami wątroby, gdyż to właśnie wątroba jest głównym miejscem produkcji tego białka.

Częstotliwość badania SHBG zależy od celu, w jakim zostało zlecone.

• W diagnostyce zazwyczaj badanie wykonuje się jednorazowo, najczęściej w panelu z testosteronem całkowitym i innymi hormonami, aby ustalić przyczynę zaburzeń.
• W monitorowaniu, u pacjentów leczących się np. na insulinooporność, badanie może być powtórzone po pewnym czasie (np. po 6 miesiącach), aby ocenić, czy wdrożone zmiany w stylu życia lub leczenie wpłynęły na poprawę stężenia SHBG, a tym samym na równowagę hormonalną.

Aby wynik badania był jak najbardziej wiarygodny, warto pamiętać o kilku zasadach.

• Zaleca się pobranie krwi w godzinach porannych (7:00-10:00). Badanie SHBG jest najczęściej wykonywane razem z testosteronem, który podlega rytmowi dobowemu.
• Badanie wykonaj na czczo, co najmniej 8 godzin po ostatnim posiłku.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.

Stężenie SHBG jest wrażliwe na wpływ wielu hormonów i stanów metabolicznych.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Kobiety w wieku rozrodczym mają naturalnie wyższe stężenia SHBG niż mężczyźni.
  • •
    Stężenie SHBG wzrasta z wiekiem.
  • •
    Stężenie SHBG znacznie wzrasta w ciąży, pod wpływem estrogenów.
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Stany obniżające stężenie SHBG to insulinooporność, otyłość, zespół policystycznych jajników (PCOS), niedoczynność tarczycy, nadmiar androgenów, zespół Cushinga.
  • •
    Stany podwyższające stężenie SHBG to nadczynność tarczycy, ciąża, choroby wątroby (np. marskość), anoreksja, niedożywienie.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Leki podwyższające SHBG to doustne środki antykoncepcyjne i estrogeny.
  • •
    Leki obniżające SHBG to androgeny, glikokortykosteroidy, insulina.

Wynik badania SHBG jest kluczem do zrozumienia, ile aktywnych hormonów płciowych jest dostępnych dla Twojego organizmu.

• Obniżone stężenie SHBG to bardzo ważna informacja. Niskie stężenie SHBG oznacza, że we krwi krąży więcej wolnych, aktywnych hormonów, zwłaszcza testosteronu.
• • •
    U kobiet jest to sytuacja niekorzystna, może występować w przypadku zespołu policystycznych jajników (PCOS) oraz insulinooporności. Może prowadzić do objawów nadmiaru androgenów, takich jak trądzik, nadmierne owłosienie czy problemy z cyklem miesiączkowym, nawet jeśli stężenie testosteronu całkowitego jest w normie.
  • •
    U mężczyzn niskie stężenie SHBG rzadziej stanowi problem kliniczny, ale często towarzyszy otyłości i zaburzeniom metabolicznym.
• Podwyższone stężenie SHBG oznacza, że duża część hormonów płciowych jest związana i nieaktywna.
• • •
    U mężczyzn może to prowadzić do funkcjonalnego niedoboru testosteronu. Mimo że wynik testosteronu całkowitego może być prawidłowy, mężczyzna może odczuwać jego objawy (spadek libido, zmęczenie), ponieważ zbyt mało hormonu jest w formie wolnej, aktywnej. Przyczyną może być m.in. nadczynność tarczycy lub choroba wątroby.
  • •
    U kobiet wysokie SHBG często występuje podczas terapii estrogenami.