Mononukleoza zakaźna, jakościowo

Badanie jakościowe w kierunku mononukleozy zakaźnej to szybki test przesiewowy z krwi. Służy on do wykrywania tzw. przeciwciał heterofilnych, które pojawiają się w organizmie w trakcie ostrego zakażenia wirusem Epsteina-Barr (EBV) – głównego sprawcy mononukleozy.

Mononukleoza, często nazywana „chorobą pocałunków” z powodu łatwego przenoszenia się przez ślinę, jest chorobą zakaźną, która najczęściej dotyka młodzież i młodych dorosłych.

Test jakościowy (zwany też odczynem Paula-Bunnella-Davidsohna lub testem heterofilowym) daje prostą odpowiedź: stwierdzono lub nie stwierdzono obecności przeciwciał heterofilowych, które organizm wytwarza w odpowiedzi na infekcję EBV (nie są to jednak przeciwciała skierowane bezpośrednio przeciwko EBV).

Największą zaletą testu jest szybkość, co pozwala na wstępne potwierdzenie lub wykluczenie diagnozy, często już tego samego dnia. Należy jednak pamiętać, że jest to badanie przesiewowe, które ma swoje ograniczenia, dlatego też interpretacja wyniku musi być oparta również na innych badaniach (EBV [Epstein-Barr virus] IgG, EBV [Epstein-Barr virus] IgM) i ocenie stanu klinicznego pacjenta.

Wykonanie jakościowego testu w kierunku mononukleozy warto rozważyć, gdy występują objawy, które silnie sugerują ostre zakażenie wirusem EBV.

Badanie jest wskazane przy wystąpieniu klasycznej triady objawów:

• Gorączka, często wysoka, utrzymująca się przez wiele dni.
• Zapalenie gardła, czyli silny ból, zaczerwienione migdałki z charakterystycznym, białoszarym nalotem (wyglądającym podobnie jak w anginie ropnej).
• Powiększenie węzłów chłonnych, zwłaszcza szyjnych (przednich i tylnych), karkowych i podżuchwowych. Węzły są zwykle tkliwe i ruchome.

Inne częste objawy to:

• Znaczne osłabienie, uczucie rozbicia i silne zmęczenie, które może utrzymywać się przez kilka tygodni.
• Bóle głowy, mięśni i stawów.
• Powiększenie śledziony i/lub wątroby (stwierdzane przez lekarza w badaniu brzucha).
• Charakterystyczny obrzęk powiek.

Badanie to jest szczególnie przydatne w diagnostyce różnicowej częstych infekcji. Polecamy je w szczególności:

• Młodzieży i młodym dorosłym, u których mononukleoza występuje najczęściej i przebiega z najbardziej klasycznymi objawami.
• Osobom z silnym bólem gardła, nalotem na migdałkach i wysoką gorączką, u których szybki test w kierunku anginy paciorkowcowej dał wynik ujemny.
• Każdemu z podejrzeniem „choroby pocałunków”, w celu szybkiego, wstępnego potwierdzenia diagnozy.
• Osobom żyjącym w dużych skupiskach (uczniom, studentom, żołnierzom), gdzie wirus EBV łatwo się rozprzestrzenia.

Jest to badanie o charakterze wyłącznie diagnostycznym.

• Wykonuje się je jeden raz w trakcie trwania ostrych objawów. Jego celem jest potwierdzenie lub wykluczenie podejrzenia choroby. Nie ma potrzeby powtarzania testu.
• Badanie nie służy do monitorowania przebiegu choroby ani oceny odporności po jej przechorowaniu.

Przygotowanie do badania jest bardzo proste.

• Badanie nie wymaga bycia na czczo. Natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej", czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Krew można pobrać o dowolnej porze dnia.

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na wiarygodność tego testu jest wiek pacjenta.

• U małych dzieci, zwłaszcza poniżej 4-5 roku życia, test na obecność przeciwciał heterofilnych jest często fałszywie ujemny. Ich niedojrzały układ odpornościowy nie zawsze produkuje ten specyficzny typ przeciwciał, nawet podczas aktywnej infekcji. Z tego powodu u małych dzieci preferuje się diagnostykę opartą na swoistych przeciwciałach anty-EBV (IgM, IgG).
• W pierwszym tygodniu od wystąpienia objawów, stężenie przeciwciał może być jeszcze zbyt niskie do wykrycia, co może dać wynik fałszywie ujemny.
• W rzadkich przypadkach, fałszywie dodatnie wyniki mogą wystąpić w przebiegu innych chorób, takich jak chłoniaki, toczeń rumieniowaty układowy czy niektóre infekcje wirusowe (CMV, HIV, WZW).

Wynik testu jakościowego jest podawany jako dodatni lub ujemny i stanowi ważną, wstępną informację diagnostyczną.

• Wynik dodatni (reaktywny) u pacjenta z typowymi objawami klinicznymi (gorączka, ból gardła, powiększone węzły chłonne), z wysokim prawdopodobieństwem potwierdza diagnozę mononukleozy zakaźnej, natomiast wymaga potwierdzenia testami przeciwciał w klasie IgM i IgG. Jest to podstawa do wdrożenia leczenia objawowego i zaleceń dotyczących oszczędzającego trybu życia.
• Interpretacja wyniku ujemnego (niereaktywnego) zależy od wieku i sytuacji klinicznej:
• • •
    U nastolatka lub osoby dorosłej z typowymi objawami, ujemny wynik czyni mononukleozę mniej prawdopodobną, ale jej w 100% nie wyklucza (test mógł być wykonany za wcześnie).
  • •
    U małego dziecka (poniżej 4 lat), ujemny wynik jest niemiarodajny i nie wyklucza aktywnego zakażenia.