Lipoproteina Lp(a)

Lipoproteina (a), w skrócie Lp(a), to specyficzny rodzaj cząsteczki tłuszczowej krążącej we krwi. Jej budowa przypomina „zły” cholesterol LDL, ale z jednym kluczowym dodatkiem – dołączonym do niej unikalnym białkiem, zwanym apolipoproteiną (a). Ta dodatkowa część sprawia, że Lp(a) jest wyjątkowo groźna dla naczyń krwionośnych – ma silne właściwości prozakrzepowe (sprzyja tworzeniu zakrzepów) i promiażdżycowe (przyspiesza odkładanie się blaszki miażdżycowej).

Najważniejszą cechą lipoproteiny (a) jest fakt, że jej stężenie we krwi jest w 90-95% uwarunkowane genetycznie. Oznacza to, że dziedziczymy je po rodzicach, a dieta, styl życia czy aktywność fizyczna mają na jej poziom jedynie minimalny wpływ. Stężenie Lp(a) pozostaje na względnie stałym poziomie przez całe życie.

Z tego powodu Lp(a) jest uznawana za niezależny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Oznacza to, że jej wysokie stężenie może znacząco zwiększać ryzyko zawału serca lub udaru mózgu, nawet jeśli inne czynniki, takie jak cholesterol LDL, są w normie.

Badanie Lp(a) nie jest jeszcze standardowym testem, ale jego rola w precyzyjnej ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego jest coraz bardziej doceniana. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) i polskich towarzystw naukowych, każdy dorosły powinien oznaczyć jej stężenie przynajmniej raz w życiu.

Szczególne wskazania do badania:

• Ocena ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego: Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) zaleca, aby każda osoba dorosła przynajmniej raz w życiu oznaczyła stężenie Lp(a), aby poznać swój genetyczny profil ryzyka.
• Obciążający wywiad rodzinny, jeśli u Twoich rodziców lub rodzeństwa wystąpił zawał serca, udar mózgu lub nagły zgon sercowy w młodym wieku (mężczyźni <55 lat, kobiety <65 lat).
• Przedwczesna choroba sercowo-naczyniowa u Ciebie. Jeśli sam/a doświadczyłeś/aś zawału lub udaru w młodym wieku.
• Podejrzenie lub diagnoza hipercholesterolemii rodzinnej. Wysokie stężenie Lp(a) dodatkowo potęguje już i tak wysokie ryzyko w tej grupie pacjentów.
• Nawracające incydenty sercowo-naczyniowe pomimo prawidłowego leczenia i dobrej kontroli cholesterolu LDL.
• Gdy przyczyna miażdżycy jest niejasna, a choroba rozwija się u osoby bez klasycznych czynników ryzyka (palenie, nadciśnienie, cukrzyca).

Badanie stężenia lipoproteiny (a) to inwestycja w wiedzę o swoim genetycznym obciążeniu, która pozwala na lepszą profilaktykę. Polecamy je w szczególności:

• Każdej osobie dorosłej, przynajmniej raz w życiu, w celu pełnej oceny ryzyka sercowo-naczyniowego.
• Osobom, w których rodzinach występowały choroby serca w młodym wieku.
• Pacjentom, którzy przeszli zawał serca, udar mózgu lub interwencję wieńcową (stenty, by-passy) przed 55. (mężczyźni) lub 65. (kobiety) rokiem życia.
• Osobom ze zdiagnozowaną hipercholesterolemią rodzinną.
• Pacjentom z nawracającą chorobą wieńcową, u których tradycyjne czynniki ryzyka są dobrze kontrolowane.

Ponieważ stężenie Lp(a) jest niemal w całości uwarunkowane genetycznie i pozostaje stabilne przez całe życie, jednorazowe oznaczenie jest wystarczające, aby poznać swoje wyjściowe, genetyczne ryzyko. Nie ma potrzeby rutynowego powtarzania tego badania, chyba że lekarz zaleci inaczej.

Przygotowanie do badania Lp(a) jest proste i nie wymaga specjalnych działań.

• Zaleca się, aby badanie wykonać na czczo. Sugerowana jest co najmniej 8 godzinna przerwa między ostatnim posiłkiem, a pobraniem krwi.
• Badanie można wykonać o dowolnej porze dnia.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.

Stężenie Lp(a) jest wyjątkowo stabilne i mało podatne na czynniki zewnętrzne.

• Czynniki fizjologiczne:
• • •
    Genetyka to główny (w ponad 90%) czynnik determinujący stężenie Lp(a).
  • •
    Stężenie jest nieco wyższe u kobiet niż u mężczyzn (10%) i może wzrastać po menopauzie (30%). Ogólnie jest stabilne od wczesnego dzieciństwa przez całe życie.
  • •
    Dieta i styl życia mają minimalny lub żaden wpływ na stężenie Lp(a).
• Czynniki patologiczne:
• • •
    Może być związany z zespołem nerczycowym, hipercholesterolemią, niedoborem estrogenów lub przewlekłą niewydolnością nerek. Wysoki poziom lipoprotein we krwi znacznie zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu krążenia takich jak miażdżyca, zawał, zakrzepica udar i choroba niedokrwienna serca.
  • •
    W przeciwieństwie do wysokiego stężenia, niskie stężenie Lp(a) nie jest generalnie uważane za czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Standardowe leki obniżające cholesterol (statyny) nie mają wpływu na stężenie Lp(a) lub mogą je nieznacznie podnosić.
  • •
    Terapie hormonalne (estrogeny) mogą nieznacznie obniżać poziom Lp(a).

Wynik badania Lp(a) jest ważną informacją o Twoim genetycznym ryzyku sercowo-naczyniowym. Wartości referencyjne są jasno określone w wytycznych naukowych.

• Stężenie < 30 mg/dl (lub < 75 nmol/l) to wartość pożądana, która nie wiąże się z istotnym wzrostem ryzyka sercowo-naczyniowego.
• Stężenie 30-50 mg/dl (lub 75-125 nmol/l) to wartość graniczna. Ryzyko sercowo-naczyniowe zaczyna wzrastać.
• Stężenie ≥ 50 mg/dl (lub ≥ 125 nmol/l) to wynik wysoki, uznawany za niezależny czynnik ryzyka miażdżycowej choroby sercowo-naczyniowej.
• Stężenie ≥ 180 mg/dl (lub ≥ 430 nmol/l) to wynik bardzo wysoki, związany z bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym, porównywalnym do ryzyka w hipercholesterolemii rodzinnej.