Jakie są skutki pracy zmianowej?

Zastanawiasz się, jak praca w nocy wpływa na zdrowie? Praca zmianowa zaburza naturalny, wewnętrzny rytm organizmu. Wykonywanie obowiązków w godzinach nocnych sprawia, że pracownik nie zapewnia sobie odpoczynku w momencie, w którym domaga się tego jego zegar biologiczny. Co prawda osoba pracująca na zmiany nie jest pozbawiona snu i odpoczywa po powrocie do domu, jednak zgodnie z ustaleniami naukowców tzw. sen kompensacyjny w ciągu dnia jest mniej wartościowy niż sen w nocy. Według badań pracownik dwuzmianowy przeznacza na sen średnio 5-7 godzin mniej, niż osoba pracująca stale w tych samych godzinach. Niedobór snu w połączeniu z niską jakością odpoczynku sprawia, że pracownicy zmianowi mogą odczuwać objawy świadczące o problemach zdrowotnych.

Warto dodać, że tolerancja pracy zmianowej przez organizm maleje wraz z wiekiem. U starszych osób chronotyp przesuwa się w stronę skowronka, co oznacza, że naturalnym dla nich staje się wczesne kładzenie się spać i wczesne wstawanie. Z takiego powodu praca w nocy jest uciążliwa szczególnie dla osób po 45. roku życia.

Objawy, które powinny zaniepokoić pracowników zmianowych

Brak apetytu lub nieustanny głód, bóle żołądka, zaburzenia trawienia, zaparcia - praca w nocy powoduje, że jelita i żołądek, przyzwyczajone do nocnego odpoczynku, przestają prawidłowo funkcjonować.
Bezsenność - wywołana często warunkami nieprzystającymi do odpoczynku (zwiększony poziom hałasu z otoczenia, dopływ światła dziennego).
Przemęczenie, drażliwość - które w przypadku pracowników zmianowych związane są z kłopotami z zasypianiem czy obniżoną zdolnością do regeneracji.
Podwyższone ciśnienie - zmiana rytmu dobowego wpływa na odmienne funkcjonowanie serca i naczyń.
Nieprawidłowe wyniki badań hormonalnych - układ hormonalny rozregulowuje się pod wpływem
niestandardowych i zmiennych godzin pracy.

Praca zmianowa a zdrowie

Choroby układu pokarmowego

Choroba wrzodowa występuje u pracowników zmianowych kilkukrotnie częściej niż u osób pracujących w stałych godzinach. Do skutków pracy w nocy zalicza się: wzdęcia, zaparcia, zgagę czy nieżyt błony jelitowej żołądka. Takie dolegliwości związane są z faktem, że przy nieregularnym trybie pracy trudniej utrzymać stałe pory posiłków, a dodatkowo łatwo ulec pokusie sięgnięcia po produkty typu instant czy pobudzające napoje (kawa, energetyki).

Aby uniknąć problemów żołądkowo-jelitowych, pracując na zmiany, dobrze jest zapewnić organizmowi stały dopływ składników odżywczych (co 3-4 godziny zjeść jeśli nie pełny posiłek, to chociażby przekąskę).

Nadciśnienie i choroby serca

Ciśnienie i częstość skurczów serca rośnie lub spada w zależności od pory dnia. Przy pracy zmianowej ten proces zostaje zaburzony, co podnosi ryzyko nadciśnienia i choroby niedokrwiennej serca. Jaki jest wpływ pracy zmianowej na zdrowie? Szacuje się, że im dłużej pracownik funkcjonuje w takim trybie, tym większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia problemów kardiologicznych (po 15 latach pracy zmianowej rośnie ono aż o 40%).

Jak zapobiec rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych? Podstawą jest zdrowy tryb życia: regularna aktywność fizyczna o umiarkowanym stopniu intensywności oraz dieta bogata w wielonasycone kwasy tłuszczowe, magnez i potas.

Kondycja oczu

Praca zmianowa a zdrowie? Praca w nocy oznacza wykonywanie obowiązków przy sztucznym świetle, co męczy wzrok i może przyczynić się do pogłębiania wad, takich jak krótko- czy dalekowzroczność. Dodatkowo oczy przy wzmożonym wysiłku mogą wysychać, co powoduje dyskomfort.

Pracownicy na nocnej zmianie powinni mieć przy sobie sztuczne łzy w kroplach. Dobrą praktyką jest także smarowanie powiek zmęczonych oczu żelem zawierającym świetlik czy babkę lancetowatą. W trosce o wzrok warto włączyć do diety fioletowe owoce i warzywa - zawierają one luteinę, która korzystnie wpływa na kondycję oczu.

Ryzyko nowotworów

Przesunięcie pór snu prowadzi do rozregulowania gospodarki hormonalnej, które może mieć długofalowe skutki szczególnie w przypadku kobiet. Praca zmianowa przyczynia się do rozwoju nowotworów hormonozależnych (rak sutka, jajnika). Badania wykazały, że ryzyko raka piersi wzrasta u kobiet, które wykonują jakąkolwiek pracę w godzinach 19-9 przez okres przynajmniej 10 lat.

U pań, które pracują na nocne zmiany, szczególnie istotna jest profilaktyka nowotworów i regularne wykonywanie badań profilaktycznych, w tym USG piersi czy cytologii.

Depresja a praca w nocy

Naukowcy z Uniwersytetu Buenos Aires przebadali 683 mężczyzn, a następnie porównali wyniki 437 pracowników dziennych i 246 pracowników zmianowych. Okazało się, że Ci drudzy mieli znacznie niższy poziom serotoniny - neuroprzekaźnika odpowiadającego m.in. za dobre samopoczucie. Deficyt tego hormonu w połączeniu z problemami z zasypianiem czy wzmożonym stresem może przyczynić się do rozwoju depresji.

Pracownikom fizycznym zaleca się unikanie substancji, które mogą zmniejszać produkcję serotoniny: kofeiny, nikotyny, alkoholu, a także konsultację z lekarzem, czy przyjmowane leki nie wpływają na dodatkowe obniżenie nastroju.

Zespół nietolerancji pracy zmianowej

Powszechne występowanie problemów zdrowotnych związanych z pracą zmianową stało się podstawą do wyodrębnienia osobnej jednostki chorobowej. W Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu znajdziemy informacje o tzw. zespole nietolerancji pracy zmianowej. Jego diagnostyka polega na stwierdzeniu bezsenności lub nadmiernej senności w sytuacji, w której godziny pracy nakładają się na zwyczajową porę snu danej osoby. O występowaniu zespołu nietolerancji pracy zmianowej mówimy, kiedy objawy są związane z harmonogramem pracy oraz utrzymują się przez co najmniej 3 miesiące.

Jak pomóc pracownikom zmianowym zachować zdrowie?

Jesteś pracodawcą, menadżerem lub pracownikiem BHP? Twoja firma działa w systemie zmianowym? Sprawdź, jak praca zmianowa wpływa na zdrowie i pomóż pracownikom zachować zdrowie, poprawić samopoczucie i wydajność. Zorganizuj Akcję Zdrowia z uPacjenta. Nasi specjaliści doradzą badania, które najlepiej odzwierciedlą stan zdrowia zespołu pracującego na zmiany, a także pomogą w logistyce i organizacji pobrania w siedzibie firmy. Po badaniach Twoi pracownicy wygodnie odbiorą wyniki online, a następnie będą mogli skonsultować je z lekarzem lub diagnostą za pośrednictwem czatu lub podczas rozmowy telefonicznej.