P/c. p. receptorom TSH (TRAb)

Badanie P/c. p. receptorom TSH (TRAb) to test, który wykrywa we krwi obecność specyficznych autoprzeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi dla TSH (tyreotropiny) na komórkach tarczycy. Aby zrozumieć jego znaczenie, wyobraź sobie, że receptor TSH działa jak stacyjka w samochodzie. W normalnych warunkach „kluczyk”, czyli hormon TSH produkowany przez przysadkę mózgową, pasuje do stacyjki i uruchamia silnik – czyli produkcję hormonów tarczycowych T4 i T3.

W chorobie Gravesa-Basedowa, która jest najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy, układ odpornościowy popełnia błąd i produkuje autoprzeciwciała TRAb. Pasują one do tej samej stacyjki, ale działają jak zacięty kluczyk, przekręcony na stałe w pozycji „start”. W sposób niekontrolowany i ciągły pobudzają tarczycę do pracy na najwyższych obrotach. Skutkuje to nadmierną produkcją hormonów i rozwojem objawów nadczynności tarczycy.

Badanie stężenia TRAb jest więc bezpośrednim dowodem na to, że przyczyną problemów z tarczycą jest ten konkretny proces autoimmunologiczny.

Badanie przeciwciał TRAb wyknuje się przede wszystkim w celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby Gravesa-Basedowa jako przyczyny nadczynności tarczycy.

Główne wskazania do badania:

• Diagnostyka przyczyn nadczynności tarczycy. Gdy badania hormonalne wykazują niskie TSH i wysokie stężenia wolnych hormonów (FT4, FT3), badanie TRAb jest złotym standardem w postawieniu diagnozy choroby Gravesa-Basedowa.
• Gdy występują objawy nadczynności tarczycy:
• • •
    Nagła utrata masy ciała mimo dobrego apetytu.
  • •
    Kołatanie serca, przyspieszone tętno, uczucie niepokoju.
  • •
    Drżenie rąk, nadmierna potliwość, nietolerancja ciepła.
  • •
    Problemy ze snem, drażliwość, osłabienie mięśni.
• Gdy występują objawy specyficzne dla choroby Gravesa-Basedowa:
• • •
    Wytrzeszcz oczu i inne problemy oczne (tzw. orbitopatia tarczycowa): uczucie piasku pod powiekami, łzawienie, podwójne widzenie, ograniczenie ruchomości gałek ocznych.
  • •
    Powiększenie tarczycy, tzw. wole tarczycy.
  • •
    Rzadziej, zmiany skórne na przedniej powierzchni podudzi (tzw. obrzęk przedgoleniowy).
• U kobiet w ciąży, które chorują lub chorowały na chorobę Gravesa-Basedowa, w celu oceny ryzyka dla płodu.

Badanie TRAb jest kluczowym elementem diagnostyki endokrynologicznej. Polecamy je w szczególności:

• Osobom podczas diagnostyki zaburzeń pracy tarczycy, w kierunku nadczynności tarczycy, w celu precyzyjnego ustalenia jej przyczyny.
• Pacjentom z objawami, które silnie wskazują na chorobę Gravesa-Basedowa, zwłaszcza jeśli towarzyszą im objawy oczne i powiększona tarczyca.
• Pacjentom po leczeniu farmakologicznym choroby Gravesa-Basedova.
• Kobietom w ciąży, które mają w wywiadzie chorobę Gravesa-Basedowa, aby ocenić ryzyko przejściowej nadczynności tarczycy u noworodka.
• Osobom, u których przyczyna nadczynności tarczycy jest niejasna, w celu różnicowania np. z guzkami autonomicznymi czy zapaleniem tarczycy.

Częstotliwość badania TRAb jest ściśle związana z celem diagnostycznym lub prognostycznym.

• W diagnostyce badanie wykonuje się zazwyczaj jeden raz, w celu diagnostyki choroby Gravesa-Basedowa.
• W ocenie ryzyka nawrotu (monitorowanie) lekarz może zlecić ponowne badanie pod koniec standardowej, trwającej 12-18 miesięcy terapii lekami przeciwtarczycowymi. Utrzymywanie się wysokiego stężenia TRAb sugeruje wysokie ryzyko nawrotu choroby po odstawieniu leków.
• W ciąży lekarz endokrynolog może zalecić kontrolę stężenia TRAb w I oraz III trymestrze ciąży u kobiet z obecną lub przebytą chorobą Gravesa, nawet jeśli są w remisji lub po usunięciu tarczycy. Przeciwciała TRAb mogą przechodzić przez łożysko co, może prowadzić do zwiększonego ryzyka nadczynności tarczycy u płodu (tyreotoksykoza noworodkowa).

Przygotowanie do badania przeciwciał TRAb jest bardzo proste.

• Badanie nie wymaga bycia na czczo. Natomiast warto zachować 2-3h odstępu między posiłkiem a pobraniem krwi. Takie działanie zapobiega tzw. próbce „lipemicznej", czyli takiej, w której znajduje się zbyt wysoka poposiłkowa ilość tłuszczów.
• Przed pobraniem wypij szklankę niegazowanej wody.
• Krew można pobrać o dowolnej porze dnia.

Wynik badania TRAb jest bardzo swoisty dla autoimmunologicznych chorób tarczycy.

• Czynniki patologiczne:
• • •
    Choroba Gravesa-Basedowa jest główną i najczęstszą przyczyną obecności przeciwciał TRAb we krwi.
  • •
    Choroba Hashimoto. W bardzo rzadkich przypadkach, zwłaszcza w początkowej fazie nadczynnej (tzw. Hashitoxicosis), przeciwciała TRAb również mogą być obecne.
• Czynniki farmakologiczne:
• • •
    Leczenie tyreostatyczne (lekami przeciwtarczycowymi, np. tiamazol) prowadzi do stopniowego spadku stężenia przeciwciał TRAb, co jest celem terapii.
  • •
    Biotyna (witamina B7) w wysokich dawkach może interferować z testem, dając fałszywe wyniki.

Wynik badania TRAb jest jedną z najbardziej jednoznacznych informacji w endokrynologii.

• Wynik dodatni (podwyższone stężenie) z wysokim prawdopodobieństwem potwierdza rozpoznanie choroby Gravesa-Basedowa jako przyczyny nadczynności tarczycy. Jest to najważniejszy marker różnicujący tę chorobę od innych stanów prowadzących do nadmiaru hormonów tarczycowych.
• Wynik ujemny (w zakresie referencyjnym) zazwyczaj w danym momencie klinicznym pozwala wykluczyć chorobę Gravesa-Basedowa. W takiej sytuacji lekarz będzie poszukiwał innych przyczyn nadczynności tarczycy, takich jak pokontrastowa odpowiedź tarczycy, guzki autonomiczne tarczycy (gorące), podostre zapalenie tarczycy czy przedawkowanie lewotyroksyny.