Nietolerancja glutenu – objawy. Czym różni się nietolerancja od uczulenia na gluten?

Nietolerancja glutenu a uczulenie na gluten

Potocznie „nietolerancją glutenu” często nazywa się wiele schorzeń związanych z nieprawidłową reakcją organizmu na gluten. Natomiast według prawidłowego nazewnictwa wyróżniamy celiakię, alergię na pszenicę oraz nieceliakalną nietolerancję glutenu. Czym się różnią?

Nietolerancja glutenu – celiakia

Celiakia to choroba trzewna o podłożu autoimmunologicznym, która charakteryzuje się trwającą całe życie nietolerancją glutenu. W celiakii dochodzi do zaniku kosmków jelitowych, co znacznie upośledza wchłanianie składników odżywczych. Celiakia daje wiele objawów ze strony układu pokarmowego, ale też może manifestować się problemami skórnymi (choroba Duhringa), przewlekłym zmęczeniem, zaburzeniami neurologicznymi, a nawet depresją.

Alergia na pszenicę

W przypadku alergii na pszenicę często mówi się o uczuleniu (alergii) na gluten. Jednak za ten typ alergii może odpowiadać gluten, ale też inne białka obecne w pszenicy. Alergia na pszenicę nie daje typowych objawów nietolerancji glutenu ze strony jelit. W tym przypadku występują symptomy typowo alergiczne m.in. atopowe zapalenie skóry, nieżyt nosa czy astma.

Nieceliakalna nietolerancja glutenu

Nieceliakalna nietolerancja glutenu (NCGS z ang. non-coeliac gluten sensitivity) to termin nowy, wprowadzony dopiero w 2012 roku. Niekiedy stosowany jest zamiennie z pojęciem nadwrażliwości na gluten. Nieceliakalna nietolerancja glutenu objawia się podobnie do celiakii, ale przyczyna objawów nie jest do końca poznana. Podejrzewa się, że może NCGS może wynikać z zaburzeń mikrobioty jelitowej. Lekarz diagnozuje NCGS u pacjentów, którzy mają objawy nietolerancji glutenu, ale przyczyną objawów nie jest ani celiakia, ani alergia na pszenicę.

Nietolerancja glutenu – objawy

O nieceliakalnej nietolerancji glutenu mogą świadczyć następujące objawy:

• bóle brzucha;
• biegunki;
• nudności i wymioty;
• wzdęcia tzw. brzuch glutenowy;
• oddawanie nadmiernej ilości gazów;
• zmiana rytmu wypróżnień;
• utrata masy ciała;
• bóle głowy;
• bóle kości i stawów;
• drętwienie i mrowienie odczuwane w dłoniach i stopach;
• zmiany skórne: wysypka, pokrzywka;
• anemia;
• przewlekłe zmęczenie;
• depresja;
• afty.

Alergia na pszenicę – objawy

W przypadku uczulenia na gluten objawów jest znacznie mniej i dotyczą one głównie układu pokarmowego, oddechowego oraz skóry. Na alergię na pszenicę (potocznie: na gluten) mogą wskazywać:

• wzdęcia;
• biegunki;
• nudności lub wymioty;
• duszności;
• nieżyt nosa;
• astma.

Badania na nietolerancję glutenu

Objawy nietolerancji glutenu w przypadku celiaki i NCGS pokrywają się. Część z nich może wystąpić również w przypadku alergii na gluten. Ponadto u każdego symptomy mogą nieco się różnić i tylko na ich podstawie ciężko jest zdiagnozować przyczynę nietolerancji. Dlatego w przypadku podejrzenia nietolerancji na gluten warto wykonać badania, które pomogą określić przyczynę występujących objawów.

Jakie badania na nietolerancję glutenu warto wykonać?

• P/c. p. transglutaminazie tkankowej (anty-tGT) w kl. IgA met. ELISA – diagnostykę w kierunku nietolerancji glutenu warto rozpocząć od badania krwi w kierunku przeciwciał  anty-tGT. Badanie pozwala zdiagnozować celiakię oraz chorobę Duhringa.
• Panel celiakia (DGP IgA, tTG IgA, całkowite IgA) – osoby dorosłe chorujące na celiakię niekiedy otrzymują ujemny wynik badania anty-tTG, ale objawy jasno wskazują na nietolerancję glutenu. W takiej sytuacji warto poszerzyć diagnostykę i oznaczyć dodatkowe przeciwciała oraz przeciwciała swoiste dla pochodnej gliadyny DGP (białka będącego składnikiem glutenu).
• Badania na nietolerancje pokarmowe – objawy ze strony układu pokarmowego nie zawsze jednoznacznie wskazują na konkretną nietolerancję pokarmową. W takim przypadku warto wykonać komplet badań, który pozwoli zdiagnozować i rozróżnić inne najczęściej występujące nietolerancje pokarmowe (na gluten, laktozę i fruktozę).

Leczenie nietolerancji glutenu

W przypadku zdiagnozowanej celiakii lub nieceliakalnej nietolerancji glutenu jedyną skuteczną metodą leczenia jest przestrzeganie diety bezglutenowej. Jest to dieta eliminacyjna, na której wyklucza się wiele produktów spożywczych – nie tylko zbóż, ale też niektórych wędlin, słodyczy, sosów czy nabiału, gdyż mogą zawierać dodatek glutenu. Lista produktów, których nie można spożywać na diecie bezglutenowej, jest długa, przez co istnieje wysokie ryzyko niedoborów witamin i składników mineralnych. Dlatego wykluczanie glutenu z diety powinno odbywać się pod opieką dietetyka. Specjalista tak skomponuje codzienne posiłki, aby zminimalizować ryzyko wszelkich deficytów, a w razie potrzeby zaleci odpowiednią suplementację.

W przypadku alergii na gluten nie zawsze trzeba całkowicie rezygnować z glutenu. Czasami reakcja uczuleniowa jest na tyle słaba, że samo ograniczenie produktów zawierających gluten już znacznie złagodzi objawy. Niekiedy lekarz może przepisać leki przeciwhistaminowe, dzięki którym zmiana diety nie jest konieczna. W przypadku silnej reakcji alergicznej konieczne jest całkowite wyeliminowanie glutenu.

Alergia na gluten u dzieci – czy sama mija?

U dzieci uczulonych na gluten reakcja alergiczna najczęściej mija wraz z wiekiem. Jest to związane z dojrzewaniem układu odpornościowego.

Jeśli podejrzewasz u siebie lub swojego dziecka nietolerancję na gluten – nie wprowadzaj diety bezglutenowej na własną rękę. Stosowanie tego rodzaju diety eliminacyjnej bez wskazania lekarza lub dietetyka, może doprowadzić do wielu niedoborów witamin i składników mineralnych oraz utrudnić późniejszą diagnostykę np. celiakii. Wykonaj badania na nietolerancję glutenu, skonsultuj wyniki ze specjalistą i dopiero, jeśli będzie to konieczne, ogranicz gluten w swojej diecie.