Co to jest gluten i jak wpływa na organizm?
Alergie

Co to jest gluten i jak wpływa na organizm?

Dr hab. Dziechciarz mówi, że na diecie bezglutenowej jest 13 - 25% Polaków. Jednocześnie zaznacza, że to więcej niż konieczne — bo tylko 1% naszej populacji ma ku temu wskazania medyczne. Dowiedz się, czym jest gluten, jak wpływa na nasz organizm oraz jakie badania wykonać, by sprawdzić, czy w Twoim przypadku konieczna jest dieta bezglutenowa.

Co to jest gluten?

Gluten to mieszanina białek roślinnych występująca w niektórych zbożach. Ze zbóż robi się przede wszystkim mąkę, dlatego produkty mączne (np. ciasta, pieczywo) są utożsamiane z wysoką zawartością glutenu. To właśnie on spaja wyrabiane ciasto i nadaje mu ciągliwą konsystencję, dlatego jego obecność jest kluczowa, jeśli chcemy uzyskać pulchny wyrób.

W czym jest gluten?

Gluten znajduje się wyłącznie w zbożach. Każde zboże ma inną zawartość glutenu. Choć na etykietach nie wymienia się ilości glutenu, w przypadku produktów bazujących na mące, wartość ta jest proporcjonalna do deklarowanej ilości białka — bo gluten to ich mieszanka.

Badania krwi uCiebie z uPacjenta- dlaczego warto?
97%poleca uPacjenta innym
12 minutśredni czas trwania wizyty
250 000pacjentów miesięcznie
Badanie bez skierowania

Zboża, które zawierają gluten to:

  • pszenica i jej odmiany (np. orkisz);
  • żyto;
  • jęczmień.

Gluten jest zatem także w:

  • pieczywie;
  • większości ciast i casteczek;
  • niektórych kaszach (jęczmiennej perłowej i pęczak, kuskus, mannej, orkiszowej, bulgur);
  • piwie (w jego produkcji wykorzystywany jest słód jęczmienny);
  • makaronach;
  • płatkach śniadaniowych (w tym płatkach owsianych);
  • niektórych sosach;
  • niektórych zupach;
  • niektórych wysokoprzetworzonych produktach.

Ponieważ poszczególne zboża różnią się między sobą zawartością glutenu, również poszczególne typy mąki mają różną ilość glutenu. Ze względu na swoje spajające właściwości najwięcej glutenu mają mąki wykorzystywane do produkcji chleba. Im wyższy numer mąki pszennej określający typ mąki, tym z reguły więcej glutenu. Ta sama zasada tyczy się mąki żytniej.

Zobacz tabelę zawartości glutenu w mąkach pszennych poniżej.

Na podstawie: K. Szwedziak, E. Polańczyk, M. Dąbrowska-Molenda, M. Nowaczyk

Typ mąki

Zawartość glutenu

Pszenna 405

28,1%

Pszenna 500

29,5%

Pszenna 550

30,7%

Pszenna 650

28,2%

Pszenna 650 waflowa

24,4%

Pszenna 750

33,0%

Pszenna 2000

27,5%

Co nie zawiera glutenu?

Jak już wiesz, wszelkie produkty niezbożowe z natury nie mają glutenu. Może to wprawiać w konsternację, ponieważ rozgłos, jaki w ostatnim czasie zyskała alergia i nietolerancja glutenu sprawiła, że producenci produktów spożywczych oznaczają jako gluten-free również mięsa, żelki, lizaki, czy przyprawy. Nie daj się nabrać!

Czy istnieją zboża bez glutenu?
Tak. Są nimi:

  • owies,
  • len,
  • amarantus,
  • proso,
  • sorgo,
  • gryka,
  • tapioka,
  • komosa ryżowa,
  • ryż,
  • kukurydza.
Sentence-neutral card icon
Choć owies nie zawiera glutenu, to płatki owsiane już tak — dlaczego? Płatki owsiane mogą zostać zanieczyszczone pewnymi ilościami glutenu na linii produkcyjnej. Dlatego osoby z celiakią powinny uważnie sprawdzać, czy producent zadbał o certyfikat produktu bezglutenowego.

Jak gluten wpływa na organizm

Jak podkreśla Narodowe Centrum Edukacji i Żywienia, gluten nie szkodzi osobom zdrowym. Wręcz przeciwnie: działa on pozytywnie na jelita jako naturalny prebiotyk. Badania potwierdziły również, że spożywanie pełnoziarnistych produktów zbożowych redukuje ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Jednak w niektórych przypadkach spożywanie glutenu może wywoływać niepożądane reakcje w organizmie. Mowa o pacjentach, którzy zmagają się z alergią lub celiakią - chorobą objawiającą się nietolerancją glutenu. W obu przypadkach organizm ma trudności z przetrawieniem mieszaniny białek roślinnych. Jak rozróżnić pomiędzy alergią a nietolerancją glutenu?

Wykonaj badania rozróżniające alergię od nietolerancji

Package preview image
Sport i dieta
719,00 zł
Pakiet badań na nietolerancje pokarmowe - badanie genetyczne
Celiakia (DQ2/DQ8/DR4) met. PCR

Zawiera badania oceniające genetyczne predyspozycje do celiakii, nietolerancji glukozy i fruktozemii. Wyniki badań mogą być podstawą do indywidualnego postępowania dietetycznego i stanowią istotne wskazówki komponowania jadłospisu. W cenie: zestaw badań + możliwość konsultacji wyników

Package preview image
Alergie i nietolerancje pokarmowe
1379,00 zł
Pakiet ALEX: Molekularna diagnostyka alergii IgE-zależnej
Panel alergenów molekularnych (296 parametrów) // ALEX

W CENIE: BADANIA + MOŻLIWOŚĆ KONSULTACJI WYNIKÓW Kichanie, kaszel, niestrawność lub wysypka skórna – objawy alergii nie dają Ci spokoju? Pakiet Badań na Alergie ALEX sprawdza aż 296 parametrów alergicznych z krwi! Tak szeroki zakres pozwala wskazać właściwą cząstkę uczulającą oraz dostarcza informacji o możliwych reakcjach krzyżowych. Postaw na komfort: zbadaj się w swoim domu!

Package preview image
Dla dzieci
269,00 zł
Pakiet badań na alergie
IgE całkowite

W CENIE: BADANIA + KONSULTACJA WYNIKÓW Kichanie, kaszel, łzawienie oczu lub wysypka skórna – to mogą być objawy alergii. Jeśli ich doświadczasz lub dotyczy to Twojego dziecka, wykonaj Pakiet Badań na Alergie, który sprawdzi reakcję organizmu na najczęstsze 28 alergenów wziewnych, pokarmowych i kontaktowych. Wszystkie zbadasz z pomocą specjalistów medycznych uPacjenta, bez wychodzenia z domu! W cenie pakietu badania oraz konsultacja wyników.

Uczulenie na gluten

Uczulenie na gluten, alergia na gluten lub fachowo: nieceliakalna nadwrażliwość na gluten to forma nietolerancji glutenu, która dotyczy szacunkowo 0,16 - 13% populacji.

Objawy uczulenia na gluten u dorosłych i dzieci to:

  • ból brzucha,
  • biegunka,
  • nudności,
  • wzdęcia,
  • zaburzenia rytmu wypróżnień,
  • utrata wagi,
  • rumien,
  • wysypka,
  • ból głowy,
  • ból stawów i kości,
  • skurcze mięśni,
  • drętwienie kończyn,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • anemia,
  • problemy z koncentracją,
  • depresja,
  • nadpobudliwość.

Diagnoza uczulenia na gluten jest trudna, ponieważ dolegliwość objawia się w sposób nieoczywisty. Brakuje również badań, które jednoznacznie potwierdzałyby alergię. Jedynie u połowy pacjentów można zauważyć przeciwciała przeciwgiadynowe IgG (anty-AGA), a i to nie potwierdza definitywnie nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten, ponieważ te same przeciwciała są obecne w organizmach chorych na celiakię.

Alergia na pszenicę

Inną możliwością złego samopoczucia po ciastach lub chlebie jest alergia na pszenicę. Występuje u ok. 0,4 - 4% populacji. Rozróżnienie jest prostsze, ponieważ reakcja organizmu ma miejsce wyłącznie po jednym typie zboża: pszenicy.

Objawami uczulenia na pszenicę mogą być:

  • ból brzucha,
  • wymioty i nudności,
  • nieżyt nosa,
  • pokrzywka,
  • astma alergiczna,
  • anafilaksja (w połączeniu z wysiłkiem).

Sprawdź, czy nie masz alergii na pszenicę bez wychodzenia z domu.

Nietolerancja glutenu (celiakia)

Celiakia to przewlekła, wielonarządowa choroba o podłożu autoimmunologicznym, w pewnym stopniu uwarunkowana genetycznie. Wskutek nietolerancji glutenu po jego spożyciu dochodzi do uszkodzenia jelita cienkiego. Dotyka ok. 1% populacji, choć liczba ta wzrasta wraz ze świadomością ludzi oraz częstszych badań pod kątem tej dolegliwości.

Objawy nietolerancji glutenu są podobne do alergii na gluten, jednak objawom jelitowym towarzyszą również dolegliwości innych układów, np. rozrodczego, neurologicznego, psychicznego, a także zaburzenia wchłaniania bądź pracy wątroby czy stawów.

Dowiedz się więcej o celiakii.

Aby stwierdzić chorobę, wykonuje się badanie na przeciwciała endomyzjalne EmA, transglutanimazie tkankowej 2 (tTG) i deamidowanym peptydom gliadyny (DGP). Przy dogłębnej diagnostyce stosuje się również biopsję jelita cienkiego w celu analizy ścian jelita. W niektórych przypadkach, najczęściej gdy występują wątpliwości co do diagnozy, zleca się również badania genetyczne.

Zamów domowy test na nietolerancję glutenu. Wykonaj badania krwi bez stresu, kolejek i czekania.

Dieta bezglutenowa — za i przeciw

Wyeliminowanie glutenu z diety powinno odbywać się wyłącznie za poleceniem lekarza i przechodzić najlepiej pod okiem dietetyka, który pomoże odpowiednio zbilansować dietę. Brak glutenu nie jest remedium na złe samopoczucie lub nadmiarowe kilogramy. Jak wspominaliśmy wcześniej — gluten nie szkodzi zdrowiu wszystkich ludzi, lecz wyłącznie osobom uczulonym lub z celiakią.

Dlaczego nie należy na własną rękę rezygnować z glutenu w diecie? Przede wszystkim dlatego, że tworzymy ryzyko niedoborów składników odżywczych, szczególnie: błonnika, witamin z grupy B, żelaza, cynku i selenu. To może prowadzić do anemii. Często chcąc wyeliminować gluten na własną rękę, pacjenci spożywają więcej tłuszczów nasyconych, cukru oraz soli — czyli składników, które prowadzą do nadciśnienia, miażdżycy lub otyłości.

Dieta bezglutenowa nie sprawi też, że zrzucimy nadmiarowe kilogramy. Za nadwagę lub otyłość odpowiada przede wszystkim nadwyżka kaloryczna w ciągu dnia — gluten nie ma z tym nic wspólnego. Ponadto warto zwrócić uwagę na etykiety produktów bezglutenowych: często ich wartość energetyczna jest większa niż ich glutenowy odpowiednik. Na przykład 100 g bagietki bezglutenowej to 373 kcal, podczas gdy 100 g bagietki francuskiej dostarcza 283 kcal. Podobnie w przypadku zwykłej bułki pszennej, która ma 273 kcal. Bułka bezglutenowa niesie aż 369 kcal.

Dowiedz się więcej o radzeniu sobie z nadwagą lub otyłością.

Z tych powodów dietę bezglutenową stosuj tylko, gdy jest takie wskazanie medyczne. Zamów badania na celiakię.

Jeśli jednak jesteś zdeterminowany(-a), by wyeliminować gluten ze swojego jadłospisu, upewnij się, że dieta, którą zaczniesz prowadzić, będzie odpowiednio zbilansowana. W tym celu umów konsultację online ze specjalistą medycznym, który pomoże wybrać bezpieczne dla zdrowia zamienniki.

Produkty bezglutenowe

Co jeść przy diecie bezglutenowej? Poznaj produkty bezglutenowe.

W diecie bezglutenowej najlepiej bazuj na produktach, które nie zawierają glutenu z natury. Żywność bezglutenowa powstała poprzez proces eliminacji glutenu (jak np. chleb bezglutenowy) jest bowiem wysokoprzetworzona, uboga w składniki odżywcze, za to z wysoką zawartością cukrów lub rafinowanych ziaren zbóż.
Takimi produktami są:

  • mięsa,
  • ryby,
  • owoce morza,
  • jajka,
  • produkty mleczne,
  • owoce,
  • warzywa (także ziemniaki! Jednak w przypadku frytek może dojść do zanieczyszczenia glutenem wskutek procesu produkcyjnego),
  • orzechy,
  • rośliny strączkowe,
  • rośliny bulwiaste,
  • tłuszcze (leje, masła).

Glutenu nie ma również w:

  • soi,
  • nasionach chia,
  • niektórych czekoladach;
  • niektórych kaszach (np. jaglanej, kukurydzianej, gryczanej).

Bezglutenowa jest również większość napoi, z wyjątkiem piwa. Jeśli masz ochotę na ten złoty napój, szukaj piw oznaczonych jako bezglutenowe.

W czym nie ma glutenu? Infografika
Gluten to nie zło wcielone. W większości przypadków całkowita eliminacja tego elementu z diety nie jest konieczna. To dobra wiadomość: nie musisz wydawać góry pieniędzy na specjalne produkty i uważnie oglądać każdej etykiety. Być może to również dobra okazja, by przyjrzeć się swojemu zdrowiu w poszukiwaniu przyczyn wzdęć, mdłości lub innych objawów, które mogą wynikać np. z zespołu jelita drażliwego. Wykonaj Pakiet Badań na Brzuch, który weźmie pod lupę pracę układu trawiennego w swoim domu.
Natalia Kryger
Autor wpisu
Natalia Kryger

Propagatorka zdrowego stylu życia oraz uprawiania sportu. Wolne chwile spędza na sali treningowej, ćwicząc akrobatykę powietrzną. Interesuje się psychologią oraz fizjologią człowieka. Autorka tekstów o tematyce medycznej, well-beingowej oraz lifestyle’owej.

Pokaż więcej

agnieszka łempicka
Konsultacja merytoryczna
mgr Agnieszka Łempicka

Dietetyk kliniczny, na co dzień prowadzi pacjentów z zaburzeniami masy ciała, chorobami przewlekłymi, ze zwiększoną aktywnością fizyczną. Autorka artykułów, webinarów, wykładów i szkoleń o tematyce żywieniowej i lifestylowej.

Pokaż więcej

our-process-widget-default-icon
Zdrowie zaczyna się uCiebie
  • Zaplanuj badania

    Dobierz badania w katalogu badań uPacjenta.

  • Zbadaj się u Siebie

    Kiedy Ci wygodnie, wtedy gdy tego potrzebujesz.

  • Skonsultuj wyniki online

    Porozmawiaj ze specjalistą medycznym uPacjenta.

  • Ciesz się lepszym zdrowiem

    Zastosuj porady eksperta i obserwuj poprawę samopoczucia.